ฟลูโคนาโซล (Fluconazole): ยากินต้านเชื้อราแบบรับประทานที่ใช้ในการรักษาครั้งเดียว

ฟลูโคนาโซล (Fluconazole) คือ ยาต้านเชื้อราในกลุ่ม Triazoles (ไตรอะโซลส์) เช่นเดียวกับ Itraconazole ยานี้มีคุณสมบัติพิเศษคือ สามารถถูกดูดซึมจากระบบทางเดินอาหารได้ดีมาก และมีครึ่งชีวิต (Half-life) ที่ยาวนาน ทำให้สามารถใช้ในการรักษาบางโรคด้วยขนาดยาเพียง ครั้งเดียว (Single-dose) เช่น การรักษาเชื้อราในช่องคลอด [1]

• รูปแบบยา: มีจำหน่ายในรูปแบบ ยาเม็ดรับประทาน และยาฉีด

กลไกการออกฤทธิ์

Fluconazole ออกฤทธิ์โดยการ ทำลายเยื่อหุ้มเซลล์ของเชื้อรา ผ่านกลไกที่จำเพาะเจาะจงกับเชื้อรา:

1. ยับยั้งเอนไซม์ CYP450 ของเชื้อรา: ยาจะขัดขวางการทำงานของเอนไซม์ที่ชื่อว่า  14\alpha-demethylase  ซึ่งเป็นเอนไซม์สำคัญในกระบวนการสังเคราะห์ Ergosterol (เออร์โกสเตอรอล) [2]
2. ผนังเซลล์เสียหาย: เมื่อการสร้าง Ergosterol ถูกยับยั้ง ทำให้เยื่อหุ้มเซลล์ของเชื้อราไม่สมบูรณ์และเสียความสามารถในการควบคุมสารเข้า-ออกเซลล์ ส่งผลให้เชื้อราหยุดการเจริญเติบโตและตายลง

ประโยชน์ (ข้อบ่งใช้)

Fluconazole ถูกใช้รักษาการติดเชื้อราที่หลากหลาย โดยเฉพาะเชื้อยีสต์ Candida:

• เชื้อราในช่องคลอด (Vaginal Candidiasis): ข้อบ่งใช้ที่พบบ่อยที่สุด มักใช้ยาในขนาด  150  มิลลิกรัม เพียง  1  เม็ดครั้งเดียว
• เชื้อราในช่องปากและหลอดอาหาร (Oropharyngeal/Esophageal Candidiasis): มักเกิดในผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ
• เชื้อราที่เล็บมือและเล็บเท้า (Onychomycosis): มักใช้ในรูปแบบการรับประทานเป็นสัปดาห์หรือแบบเป็นรอบ [3]
• การติดเชื้อราในระบบ (Systemic Fungal Infections): รวมถึง Cryptococcal Meningitis (การติดเชื้อราในเยื่อหุ้มสมอง)

ขนาดยาและการบริหารยา

• เชื้อราในช่องคลอด: 150 มิลลิกรัม รับประทาน 1 เม็ดครั้งเดียว
• เชื้อราที่เล็บ:  150-300  มิลลิกรัม สัปดาห์ละ  1  ครั้ง (ระยะเวลารักษาหลายเดือน) [3]
• การติดเชื้อในระบบ: ขนาดยาและระยะเวลาขึ้นอยู่กับชนิดและความรุนแรงของโรค ต้องใช้ตามคำสั่งแพทย์เท่านั้น
• คำแนะนำ: สามารถรับประทานพร้อมอาหารหรือตอนท้องว่างก็ได้

ผลข้างเคียง

ผลข้างเคียงที่พบบ่อยได้แก่:

• ระบบทางเดินอาหาร: คลื่นไส้, อาเจียน, ปวดท้อง, ท้องเสีย
• ปวดศีรษะ
• ผื่นคัน

ผลข้างเคียงรุนแรงที่ต้องระวัง:

• พิษต่อตับ (Hepatotoxicity): อาจทำให้ระดับเอนไซม์ตับสูงขึ้น ซึ่งต้องมีการเฝ้าระวัง โดยเฉพาะในการรักษาที่ใช้ยาต่อเนื่องเป็นเวลานาน [4]
• ภาวะหัวใจเต้นผิดจังหวะ (QT Prolongation): พบได้น้อย แต่เป็นอันตราย โดยเฉพาะในผู้ป่วยที่มีโรคหัวใจหรือใช้ยาที่ส่งผลต่อการเต้นของหัวใจ

ข้อควรระวังและคำแนะนำเพิ่มเติม

1. ปฏิกิริยาระหว่างยา: Fluconazole เป็นยาที่มีปฏิกิริยากับยาอื่น ๆ หลายชนิด เช่น ยาลดไขมันในกลุ่ม Statin บางชนิด (เช่น Atorvastatin, Simvastatin), ยา Warfarin (ยาต้านการแข็งตัวของเลือด) และยา Phenytoin [2] ต้องแจ้งแพทย์หรือเภสัชกรเกี่ยวกับยา, อาหารเสริม, หรือสมุนไพรทุกชนิดที่ใช้อยู่เสมอ
2. การทำงานของตับ: ผู้ป่วยที่ใช้ยาต่อเนื่องนานควรมีการตรวจการทำงานของตับเป็นระยะ หากมีอาการที่บ่งชี้ถึงปัญหาตับ (เช่น ตัวเหลือง ตาเหลือง) ให้หยุดยาและพบแพทย์ทันที
3. การตั้งครรภ์: ห้ามใช้ Fluconazole ในขนาดสูงและต่อเนื่องในระหว่างตั้งครรภ์ เพราะอาจเพิ่มความเสี่ยงต่อความผิดปกติของทารกแรกเกิด [4]

ยี่ห้อยาที่มีส่วนประกอบในไทย

• Diflucan (ดิฟลูแคน)
• Funzole
• Fluconazole (ชื่อสามัญ)

แหล่งซื้อยา (ระบุว่าต้องมีใบสั่งแพทย์)

• ยา Fluconazole ชนิดรับประทาน: ต้องใช้ตามใบสั่งแพทย์เท่านั้น เนื่องจากเป็นยาควบคุมที่มีความเสี่ยงต่อตับและมีปฏิกิริยากับยาอื่นสูง

“ข้อมูลในบทความนี้เป็นเพียงความรู้เบื้องต้น ไม่สามารถใช้ทดแทนการปรึกษาและวินิจฉัยจากแพทย์หรือเภสัชได้ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้งเมื่อใช้ยา หรือมีปัญหาสุขภาพ”

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:

1. Haamor.com. ยาฟลูโคนาโซล (Fluconazole). [ข้อมูลยาและครึ่งชีวิต]
   
2. คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. ยาต้านเชื้อรา. [ข้อมูลกลไกและกลุ่มยา]
   
3. คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล. เชื้อราที่เล็บ. [ข้อมูลการรักษาเชื้อราที่เล็บ]
   
4. Siamhealth.net. ยารักษาเชื้อราฟลูโคนาโซล Fluconazole. [ข้อควรระวังเรื่องตับและการตั้งครรภ์]
   

เรียบเรียงโดย (Compiled by)  : www.chulalakpharmacy.com