ซีลีเนียม ซัลไฟด์ (Selenium Sulfide): ข้อบ่งใช้ กลไกการออกฤทธิ์ และการใช้รักษาเกลื้อนและรังแค

ซีลีเนียม ซัลไฟด์ (Selenium Sulfide) เป็นสารที่มีคุณสมบัติในการรักษาโรคผิวหนังที่เกิดจากเชื้อราและภาวะที่มีการแบ่งตัวของเซลล์ผิวหนังเร็วผิดปกติ มักพบในรูปแบบ แชมพู (Shampoo) หรือ โลชั่น (Lotion) ความเข้มข้น $1\%-2.5\%$ [1]

ยานี้มีชื่อเสียงในการรักษา รังแค และ เกลื้อน โดยถือเป็นยาพื้นฐานที่ใช้กันอย่างแพร่หลายในโรคผิวหนังที่เกี่ยวข้องกับเชื้อยีสต์ Malassezia [2]

กลไกการออกฤทธิ์

Selenium Sulfide ออกฤทธิ์สองทางในการรักษาภาวะผิวหนังที่เกี่ยวข้องกับเชื้อราและรังแค:

1. ต้านเชื้อรา (Antifungal): ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อยีสต์ $Malassezia$ (Pityrosporum ovale) ซึ่งเป็นสาเหตุหลักของการเกิดรังแคและเกลื้อน [1]
   
2. ลดการแบ่งตัวของเซลล์ผิวหนัง (Cytostatic): ออกฤทธิ์ชะลอและยับยั้งการแบ่งตัวของเซลล์ในชั้นหนังกำพร้า (Epidermis) [3] ซึ่งช่วยลดการหลุดลอกของเซลล์ผิวที่เร็วผิดปกติ (Turnover Time) ทำให้เกิดการก่อตัวของรังแค (Scales) น้อยลง

ประโยชน์ (ข้อบ่งใช้)

Selenium Sulfide ชนิดทาภายนอกใช้รักษาโรคผิวหนังหลักๆ ดังนี้:

ขนาดยาและการบริหารยา

1. สำหรับรังแคและเซ็บเดิร์มที่หนังศีรษะ (ใช้สระผม)

• วิธีใช้: ชโลมแชมพูลงบนหนังศีรษะที่เปียก นวดให้ทั่ว ทิ้งไว้ $2-3$ นาที แล้วล้างออกให้สะอาด
• ความถี่: โดยทั่วไปใช้ $2$ ครั้งต่อสัปดาห์ เป็นเวลา $2$ สัปดาห์แรก จากนั้นลดเหลือ $1$ ครั้งต่อสัปดาห์ หรือตามคำแนะนำของแพทย์/เภสัชกร [1]

2. สำหรับเกลื้อน (ใช้ฟอกตัว)

• วิธีใช้: ฟอกโลชั่นหรือแชมพูบริเวณที่เป็นเกลื้อน (โดยไม่ต้องผสมน้ำ) ทิ้งไว้ $5-10$ นาที แล้วล้างออกให้สะอาด
• ความถี่: ใช้ วันละ $1$ ครั้ง ติดต่อกัน $7-14$ วัน หรือตามแพทย์สั่ง

ผลข้างเคียง

ผลข้างเคียงมักเกิดจากการใช้ที่ไม่ถูกวิธีหรือแพ้สารเคมี:

• อาการเฉพาะที่: อาจเกิดการระคายเคือง, ผิวแห้ง, หนังศีรษะแห้ง, หรือหนังศีรษะมีมันมากขึ้น [3]
• ผมแห้ง/เปลี่ยนสี: อาจทำให้เส้นผมแห้ง หรือในผู้ที่มีผมทำสีอ่อนอาจทำให้สีผมเปลี่ยนไปเล็กน้อย
• กลิ่น: ตัวยามีกลิ่นเฉพาะตัว (กำมะถัน)

ข้อควรระวังและคำแนะนำเพิ่มเติม

• ล้างออกให้หมดจด: สำคัญมาก ต้องล้างยาออกจากหนังศีรษะและผิวหนังให้หมดจด เพื่อป้องกันการระคายเคืองและการดูดซึมเข้าร่างกาย [1]
• ห้ามใช้บนผิวที่อักเสบ/มีแผลเปิด: หลีกเลี่ยงการใช้บริเวณที่มีบาดแผลเปิด หรือผิวหนังที่มีการอักเสบรุนแรง เพราะอาจทำให้เกิดการระคายเคืองอย่างรุนแรง หรือการดูดซึมเข้าร่างกายเพิ่มขึ้น
• ระวังเข้าตา: เป็นยาใช้ภายนอก ห้ามเข้าตา หากเข้าตาให้ล้างด้วยน้ำสะอาดจำนวนมากทันที
• การรักษาเกลื้อน: ในการรักษาเกลื้อน หากใช้ในรูปแบบโลชั่นควรทาทั่วทั้งตัวตั้งแต่ลำคอลงมา โดยเน้นบริเวณที่มีรอยโรค [2]

ยี่ห้อยาที่มีส่วนประกอบในไทย

• Selsun (เซลซัน)
• Sebasol
• รูปแบบยาชื่อสามัญ (Generic)

แหล่งซื้อยา (ระบุว่าต้องมีใบสั่งแพทย์)

• ยา Selenium Sulfide $1\%-2.5\%$ ชนิดแชมพู/โลชั่น: เป็นยาที่จำหน่ายได้ทั่วไป (Over-The-Counter – OTC) สามารถซื้อได้จากร้านขายยาที่มีเภสัชกรแนะนำ โดยไม่ต้องมีใบสั่งแพทย์

“ข้อมูลในบทความนี้เป็นเพียงความรู้เบื้องต้น ไม่สามารถใช้ทดแทนการปรึกษาและวินิจฉัยจากแพทย์หรือเภสัชได้ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้งเมื่อใช้ยา หรือมีปัญหาสุขภาพ”

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:

1. Haamor.com. ยาซีลีเนียม ซัลไฟด์ (Selenium sulfide). [ข้อมูลยาและการบริหารยา]
   
2. คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. โรคผิวหนังที่พบบ่อยและผลิตภัณฑ์รักษา. [ข้อมูลการรักษา Seborrheic dermatitis]
   
3. ราชวิทยาลัยแพทย์ผิวหนังแห่งประเทศไทย. โรคเกลื้อน. [ข้อมูลการรักษา Tinea Versicolor]

เรียบเรียงโดย (Compiled by)  : www.chulalakpharmacy.com