ยาปฏิชีวนะสำหรับการรักษาโรคไฟลามทุ่ง (Erysipelas)

โรคไฟลามทุ่ง (Erysipelas) เกือบทั้งหมดเกิดจากเชื้อแบคทีเรีย Streptococcus pyogenes (Group A Streptococcus) การรักษาจึงมุ่งเน้นการกำจัดเชื้อชนิดนี้เป็นหลัก ยาที่ใช้ในการรักษาจึงเป็นยาปฏิชีวนะที่มีประสิทธิภาพสูงต่อเชื้อ Streptococcus ซึ่งโดยทั่วไปคือยาในกลุ่ม Beta-Lactam โดยเฉพาะ Penicillin

• ยาทางเลือกหลัก: Penicillin V (ชนิดรับประทาน), Procaine Penicillin (ชนิดฉีด), หรือยาในกลุ่มใกล้เคียง เช่น Amoxicillin, Dicloxacillin, และ Cephalexin
  
• รูปแบบยา: ยาเม็ด/แคปซูลรับประทาน หรือยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อ/หลอดเลือดดำ

กลไกการออกฤทธิ์

ยาปฏิชีวนะกลุ่ม Penicillin และอนุพันธ์ (เช่น Amoxicillin, Cephalexin) ออกฤทธิ์โดยการฆ่าเชื้อแบคทีเรียผ่านกลไกหลัก:

1. ยับยั้งการสร้างผนังเซลล์: ยาจะเข้าไปขัดขวางการทำงานของเอนไซม์ที่จำเป็นต่อการสร้างชั้น Peptidoglycan ซึ่งเป็นองค์ประกอบสำคัญของผนังเซลล์เชื้อแบคทีเรีย
2. ผนังเซลล์เสียหายและตาย: เมื่อผนังเซลล์ไม่สมบูรณ์ ทำให้เซลล์แบคทีเรียแตกตัวและตายไป (Bactericidal Effect) [1]

ข้อดี: เชื้อ Streptococcus pyogenes ยังไวต่อยา Penicillin เป็นอย่างมาก ทำให้ Penicillin ยังคงเป็นยาทางเลือกอันดับแรกในการรักษาโรคไฟลามทุ่ง

ประโยชน์ (ข้อบ่งใช้ในการรักษา Erysipelas)

• กำจัดเชื้อต้นเหตุ: ทำลายเชื้อ Streptococcus pyogenes ที่รุกรานผิวหนังชั้นบนและระบบน้ำเหลือง
  
• บรรเทาอาการอักเสบ: ลดอาการบวม, แดง, ร้อน, และปวดบริเวณผื่น
  
• ป้องกันการลุกลาม: หยุดยั้งการแพร่กระจายของเชื้อไปยังเนื้อเยื่อข้างเคียงและเข้าสู่กระแสเลือด (Sepsis) ซึ่งเป็นภาวะแทรกซ้อนที่อันตราย

ขนาดยาและการบริหารยา

การรักษา Erysipelas ขึ้นอยู่กับความรุนแรงของโรค:

คำแนะนำ: ยาปฏิชีวนะควรรับประทาน ให้ครบตามกำหนดเวลา ที่แพทย์สั่ง ไม่ว่าจะอาการจะดีขึ้นก่อนกำหนดก็ตาม เพื่อป้องกันการกลับเป็นซ้ำหรือการดื้อยา

ผลข้างเคียง

• อาการแพ้ (Allergy): เป็นผลข้างเคียงที่สำคัญที่สุดของกลุ่ม Penicillin อาจมีอาการผื่นคัน, ลมพิษ, หรือรุนแรงถึงขั้น Anaphylaxis (ภาวะแพ้รุนแรงที่ทำให้ระบบหายใจล้มเหลว)
  
• ระบบทางเดินอาหาร: คลื่นไส้, อาเจียน, ท้องเสีย (มักเกิดจากการที่ยาทำลายแบคทีเรียดีในลำไส้)
  
• ผลข้างเคียงอื่น ๆ: การใช้ยาบางชนิดในกลุ่ม Cephalosporin และ Fluoroquinolone (ถ้าใช้เป็นทางเลือก) อาจมีผลต่อตับหรือไตได้

ข้อควรระวังและคำแนะนำเพิ่มเติม

1. ประวัติการแพ้ยา: ผู้ป่วย ต้องแจ้งแพทย์และเภสัชกรเกี่ยวกับประวัติการแพ้ยา Penicillin หรือยาในกลุ่มใกล้เคียงทุกครั้ง ก่อนการรักษา
   
2. การรักษาอาการร่วม: นอกจากการใช้ยาปฏิชีวนะแล้ว ควรมีการรักษาประคับประคอง เช่น การใช้ยาแก้ปวด (Paracetamol), การประคบเย็น, และการยกส่วนที่ติดเชื้อให้สูงเพื่อลดอาการบวม
   
3. ติดตามอาการ: หากอาการไม่ดีขึ้นภายใน 24-48 ชั่วโมงหลังได้รับยา หรือมีอาการแย่ลง (เช่น ผื่นขยายเร็ว, มีแผลเนื้อตาย, ความดันโลหิตต่ำ) ให้กลับไปพบแพทย์ทันที
   
4. ป้องกันการกลับเป็นซ้ำ: หากเป็น Erysipelas ซ้ำบ่อย ๆ แพทย์อาจพิจารณาให้ยาปฏิชีวนะชนิดฉีด หรือรับประทานในปริมาณน้อยต่อเนื่องเป็นระยะเวลานาน (Prophylaxis)

ยี่ห้อยาที่มีส่วนประกอบในไทย

เนื่องจากมีการใช้ยาปฏิชีวนะหลายชนิดในการรักษา Erysipelas ยี่ห้อที่พบบ่อยจึงครอบคลุมยาหลักดังนี้:

• Amoxicillin: Amoxil, PIM, Moxillin
  
• Cephalexin: Keflex, Cefalex
  
• Clindamycin: Dalacin C (ใช้ในกรณีแพ้ Penicillin หรือสงสัยเชื้อดื้อยา)

แหล่งซื้อยา (ระบุว่าต้องมีใบสั่งแพทย์)

• ยาปฏิชีวนะทุกชนิดที่ใช้ในการรักษาโรคไฟลามทุ่ง (Erysipelas) เช่น Penicillin, Amoxicillin, และ Cephalexin เป็นยาอันตรายและยาควบคุม ต้องได้รับใบสั่งแพทย์เท่านั้น ไม่ควรซื้อมาใช้เองเพื่อป้องกันการดื้อยาและผลข้างเคียง

“ข้อมูลในบทความนี้เป็นเพียงความรู้เบื้องต้น ไม่สามารถใช้ทดแทนการปรึกษาและวินิจฉัยจากแพทย์หรือเภสัชได้ ควรปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรทุกครั้งเมื่อใช้ยา หรือมีปัญหาสุขภาพ”

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

1. สมาคมโรคติดเชื้อในเด็กแห่งประเทศไทย. แนวทางการรักษาการติดเชื้อที่ผิวหนังและเนื้อเยื่อใต้ผิวหนัง.
   
2. ราชวิทยาลัยแพทย์ผิวหนังแห่งประเทศไทย. แนวทางการดูแลรักษาโรคไฟลามทุ่ง (Erysipelas).
   
3. Medscape. Erysipelas Treatment & Management.

เรียบเรียงโดย (Compiled by)  : www.chulalakpharmacy.com