Bupropion (บูโพรพิออน) ข้อบ่งใช้ และข้อควรระวัง

Bupropion (บูโพรพิออน)  เป็นยาต้านซึมเศร้าอีกหนึ่งตัวที่แพทย์นิยมจ่ายเพื่อการรักษาผู้ป่วย ซึ่งในท้องตลาดก็จะมีหลายยี่ห้อ เช่น   Wellbutrin®, Zyban®, Budeprion® (ขึ้นกับประเทศ)

        กลุ่มยา:

• Atypical Antidepressant (ยาต้านซึมเศร้าแบบไม่ทั่วไป)
• Norepinephrine-Dopamine Reuptake Inhibitor (NDRI)

Bupropion จัดเป็น Norepinephrine-Dopamine Reuptake Inhibitor (NDRI)
แตกต่างจากยา antidepressants กลุ่ม SSRI/SNRI ตรงที่ไม่ออกฤทธิ์ที่ serotonin โดยตรง

กลไกโดยละเอียด:

1. ยับยั้ง DAT (Dopamine Transporter):

• ปกติ dopamine หลังหลั่งออกมาจาก presynaptic neuron จะถูกดูดกลับผ่าน DAT
• Bupropion ยับยั้ง DAT → dopamine อยู่ใน synaptic cleft นานขึ้น
• → กระตุ้น D1 และ D2 receptors ได้มากขึ้น → ช่วยเรื่องอารมณ์ ความรู้สึกพึงพอใจ และพลังงาน

2. ยับยั้ง NET (Norepinephrine Transporter):

• ยับยั้ง NET → norepinephrine คงอยู่ใน synapse นานขึ้น
• → เพิ่มการกระตุ้น α1 และ β adrenergic receptors → เพิ่มพลังงาน สมาธิ ความตื่นตัว

3. ไม่มีฤทธิ์ต่อ SERT (Serotonin Transporter):

• จึงไม่ส่งผลต่อ serotonin โดยตรง → ผลข้างเคียงเช่นเสื่อมสมรรถภาพทางเพศและน้ำหนักขึ้นเกิดน้อย

ปริมาณการใช้ Bupropion (บูโพรพิออน)

       ปริมาณการใช้ยา Bupropion ขึ้นอยู่กับวัตถุประสงค์การรักษา

กรณีการใช้ Bupropion รักษาโรคซึมเศร้า

ผู้ใหญ่

• เริ่มต้นรับประทานยาที่ปริมาณ 100 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง เป็นเวลาอย่างน้อย 3 วัน และอาจเพิ่มเป็น 100 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง หรือหากอาการของผู้ป่วยไม่ดีขึ้นก็อาจเพิ่มปริมาณเป็น 150 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง โดยปริมาณการใช้ยาสูงสุดไม่เกิน 150 มิลลิกรัม วันละ 3 ครั้ง
• ยาชนิดออกฤทธิ์นาน ให้รับประทานยาปริมาณ 150 มิลลิกรัม วันละ 1 ครั้งในช่วงเช้า หากจำเป็นอาจเพิ่มปริมาณเป็น 150 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้งหลังผ่านไป 3 วัน และอาจเพิ่มปริมาณเป็น 200 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง หลังจากผ่านไปสองถึงสามสัปดาห์หากอาการยังไม่ดีขึ้น โดยปริมาณการใช้ยาสูงสุดไม่เกิน 450 มิลลิกรัมต่อการรับประทาน 1 ครั้ง

ผู้สูงอายุ

• ยาชนิดออกฤทธิ์ทันที เริ่มต้นรับประทานยาที่ปริมาณ 37.5 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง
• ยาชนิดออกฤทธิ์นาน เริ่มต้นรับประทานวันละ 100 มิลลิกรัม โดยอาจเพิ่มปริมาณยาขึ้นอีก 37.5-100 มิลลิกรัม ทุก 3-4 วัน ตามความสามารถในการทนต่อยาของผู้ป่วย โดยมีปริมาณการใช้ยาสูงสุดไม่เกิน 300 มิลลิกรัม/วัน และแบ่งใช้ยาเป็นหลายครั้ง

(ทั้งนี้ต้องอยู่ภายใต้การพิจารณาของแพทย์ผู้ให้การรักษา)

กรณีการใช้ Bupropion เพื่อการเลิกบุหรี่

ผู้ใหญ่  

                 ยาชนิดออกฤทธิ์นาน เริ่มต้นรับประทานยาที่ปริมาณวันละ 150 มิลลิกรัม/วัน เป็นระยะเวลา 6 วัน จากนั้นอาจเพิ่มปริมาณเป็น 150 มิลลิกรัม วันละ 2 ครั้ง ห่างกัน 8 ชั่วโมง เป็นระยะเวลา 7-9 สัปดาห์ โดยปริมาณการใช้ยาสูงสุดไม่เกิน 300 มิลลิกรัม/วัน หากการรักษาไม่เห็นผลใน 7 สัปดาห์ ควรหยุดใช้ยา

ผู้สูงอายุ

รับประทานยาปริมาณ 150 มิลลิกรัม/วัน เป็นระยะเวลา 7-9 สัปดาห์
(ทั้งนี้ต้องอยู่ภายใต้การพิจารณาของแพทย์ผู้ให้การรักษา)

จุดเด่นของ Bupropion เมื่อเทียบกับยาต้านซึมเศร้าชนิดอื่น:

คำเตือน / ข้อควรระวัง:

ผลข้างเคียงที่อาจพบได้:

• ปากแห้ง
• นอนไม่หลับ
• วิตกกังวล
• ปวดศีรษะ
• เวียนหัว
• คลื่นไส้
• บางรายอาจเกิดอาการชัก (ถ้ารับยาเกินขนาด)

ข้อดี:

• ไม่ง่วงนอนมากเท่า TCA/SSRI
• ไม่ส่งผลต่อสมรรถภาพทางเพศเท่ากลุ่ม SSRI
• ไม่ทำให้น้ำหนักเพิ่ม

การใช้ในหญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร:

• จัดอยู่ใน Pregnancy Category C
• ข้อมูลยังจำกัด ควรใช้เมื่อประโยชน์มากกว่าความเสี่ยง
• ยาขับออกทางน้ำนมในปริมาณน้อย → ควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้

การใช้ยานี้ควรอยู่ภายใต้คำแนะนำของแพทย์เท่านั้น

• ห้ามซื้อหรือใช้เองโดยไม่ได้รับการประเมินจากแพทย์หรือเภสัชกร
• ใช้ตามขนาดที่แพทย์กำหนดเท่านั้น ห้ามปรับขนาดเอง

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
– DrugBank: https://go.drugbank.com/drugs/DB01156
– FDA Prescribing Information
– MedlinePlus: https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a695033.html
– Stahl SM. Essential Psychopharmacology, 4th ed.
เรียบเรียงข้อมูลโดย: CHULALAKPHARMACY.COM