ยา Atorvastatin (อะทอร์วาสแตติน)ยาลดไขมันในเลือด ข้อบ่งใช้ ผลข้างเคียง

Atorvastatin คือ ยาลดไขมันในเลือด ที่อยู่ในกลุ่มยา Statins (ชื่อเต็ม: HMG-CoA Reductase Inhibitors) ซึ่งมีหน้าที่หลักในการ ลดระดับคอเลสเตอรอลชนิดไม่ดี (LDL) และ ไตรกลีเซอไรด์ (Triglycerides) รวมถึงช่วย เพิ่มคอเลสเตอรอลชนิดดี (HDL) ในกระแสเลือด

อาจมีชื่อทางการค้า (ตัวอย่าง): Lipitor®, Sortis®, หรือยี่ห้อทั่วไปอื่น ๆ ที่ใช้ชื่อสาร Atorvastatin

Atorvastatin ทำงานอย่างไร? (Mechanism of Action)

Atorvastatin เป็นยาในกลุ่ม Statins หรือชื่อเต็มว่า HMG-CoA Reductase Inhibitors
ซึ่งมีหน้าที่ ยับยั้งเอนไซม์ HMG-CoA reductase ที่อยู่ในตับ และมีบทบาทสำคัญในการสร้างคอเลสเตอรอล

1.     ยับยั้งเอนไซม์ HMG-CoA Reductase

• เอนไซม์นี้เป็นตัวเร่งปฏิกิริยาในการเปลี่ยนสาร HMG-CoA → Mevalonate
• Mevalonate เป็นสารตั้งต้นในการสร้าง คอเลสเตอรอล
• เมื่อถูกยับยั้ง ตับจะผลิตคอเลสเตอรอลได้น้อยลง → ลดระดับคอเลสเตอรอลรวม (Total Cholesterol) และ LDL

2. เพิ่มจำนวน LDL Receptors บนผิวเซลล์ตับ

• เมื่อคอเลสเตอรอลในตับลดลง ตับจะตอบสนองโดยสร้าง LDL receptors เพิ่มขึ้น
• LDL receptors จะจับคอเลสเตอรอลชนิดไม่ดี (LDL) ที่อยู่ในเลือดและดึงกลับเข้าตับเพื่อทำลาย
• ผลลัพธ์: ลด LDL ในกระแสเลือดอย่างชัดเจน

  3. ลด Triglycerides และ เพิ่ม HDL เล็กน้อย

• Atorvastatin ยังช่วยลด ไตรกลีเซอไรด์ (Triglycerides) โดยกลไกเกี่ยวข้องกับการลด VLDL (Very Low-Density Lipoprotein)
• อาจเพิ่ม HDL (ไขมันดี) เล็กน้อยในผู้ใช้บางราย

ข้อบ่งใช้ของ Atorvastatin:

1.        รักษาภาวะไขมันในเลือดสูง (Hypercholesterolemia): ใช้ลดระดับคอเลสเตอรอลรวม (Total-C), LDL-C และไตรกลีเซอไรด์ในผู้ที่มีระดับสูงผิดปกติ

2.        ป้องกันโรคหัวใจและหลอดเลือด: ช่วยลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจวาย โรคหลอดเลือดสมอง และภาวะแทรกซ้อนอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องกับหลอดเลือด

3.        รักษาภาวะไตรกลีเซอไรด์ในเลือดสูง (Hypertriglyceridemia): ช่วยลดระดับไตรกลีเซอไรด์ในเลือด ​

4.        รักษาภาวะไขมันในเลือดสูงแบบผสม (Mixed Dyslipidemia): ใช้ในผู้ที่มีระดับคอเลสเตอรอลและไตรกลีเซอไรด์สูงร่วมกัน

5.        ป้องกันโรคหัวใจในผู้ป่วยเบาหวาน: ลดความเสี่ยงของการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดในผู้ป่วยเบาหวานที่มีความเสี่ยงสูง ​

ขนาดและวิธีใช้: Atorvastatin

ขนาดยามาตรฐาน (ผู้ใหญ่)

โดยทั่วไปแพทย์จะเริ่มจาก 10 มก./วัน แล้วปรับเพิ่มหรือลดตามผลการตรวจเลือด (Lipid profile) และการตอบสนองของผู้ป่วย ยานี้ รับประทานวันละครั้ง พร้อมหรือไม่พร้อมอาหารก็ได้

ขนาดยาในเด็ก (เด็ก ≥10 ปี ที่มีภาวะไขมันในเลือดสูงจากพันธุกรรม)

• เริ่มที่ 10 มก./วัน
• ขนาดสูงสุดไม่เกิน 20 มก./วัน

     (ควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านต่อมไร้ท่อเด็)

ข้อควรระวัง (Precautions): Atorvastatin

 1. ผลต่อตับ

• อาจทำให้ค่าเอนไซม์ตับ (ALT, AST) เพิ่มขึ้น
• แนะนำให้ตรวจ การทำงานของตับ (LFTs) ก่อนเริ่มยา และซ้ำเป็นระยะ
• ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่เป็นโรคตับรุนแรง หรือมีภาวะตับอักเสบเรื้อรังที่ไม่ได้ควบคุม

 2. ผลต่อกล้ามเนื้อ

• อาจทำให้เกิด อาการปวดกล้ามเนื้อ กล้ามเนื้ออ่อนแรง (Myopathy) หรือภาวะ สลายกล้ามเนื้อ (Rhabdomyolysis) ซึ่งพบได้น้อยแต่รุนแรง
• ให้หยุดยาและพบแพทย์ทันทีหากมีอาการปวดกล้ามเนื้ออย่างผิดปกติ โดยเฉพาะถ้าร่วมกับไข้หรือปัสสาวะสีเข้ม

3. หญิงตั้งครรภ์และให้นมบุตร

• ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ เพราะอาจส่งผลต่อพัฒนาการของทารกในครรภ์
• หญิงให้นมบุตร ไม่ควรใช้ยา เนื่องจากอาจส่งผ่านทางน้ำนมได้

4. การใช้ร่วมกับยาอื่น

• ระวังการใช้ร่วมกับ:
  • ยา Fibrate (เช่น Gemfibrozil) → เพิ่มความเสี่ยงกล้ามเนื้ออักเสบ
  • ยาปฏิชีวนะบางชนิด เช่น Clarithromycin, Erythromycin
  • ยาต้านเชื้อราในกลุ่ม Azole เช่น Ketoconazole, Itraconazole
  • ยา HIV protease inhibitors เช่น Ritonavir
  • ควรแจ้งแพทย์หากใช้ยาอื่นควบคู่กันอยู่

5. ผู้ที่มีภาวะไทรอยด์ต่ำหรือโรคไต

• มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดกล้ามเนื้ออักเสบเมื่อใช้ Statins
• ควรระวังเป็นพิเศษและติดตามอาการใกล้ชิด

 6. การดื่มแอลกอฮอล์

• ควรหลีกเลี่ยงหรือจำกัด เพราะเพิ่มความเสี่ยงต่อการทำลายตับและกล้ามเนื้อ

 อาการไม่พึงประสงค์ (ผลข้างเคียงที่อาจพบ):

• ปวดศีรษะ มึนงง
• คลื่นไส้ ปวดท้อง ท้องเสีย
• ปวดกล้ามเนื้อ หรืออ่อนแรง (ควรแจ้งแพทย์ทันที)
• ผื่นคัน
• ค่าการทำงานของตับสูงขึ้น (ต้องติดตามอย่างสม่ำเสมอ)

คำแนะนำเพิ่มเติม:

• ยานี้ ไม่สามารถทดแทนการควบคุมอาหาร และการออกกำลังกายได้
• ควรรับประทานต่อเนื่องแม้ระดับไขมันจะลดลง
• หากลืมรับประทานยา ให้ทานทันทีเมื่อจำได้ เว้นแต่ใกล้เวลาของมื้อต่อไป ให้ข้ามไปเลย ห้ามทานซ้ำ

 การตรวจติดตาม:

• ตรวจ ไขมันในเลือด (Lipid Profile) ทุก 6–12 สัปดาห์หลังเริ่มใช้ยา
• ตรวจการทำงานของตับ (LFTs)
• หากมีอาการปวดกล้ามเนื้อ ให้ตรวจ CPK (Creatine Phosphokinase)

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
– National Institutes of Health – MedlinePlus https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a600045.html
– UpToDate – Overview of statin therapy (แหล่งข้อมูลทางการแพทย์สำหรับแพทย์และเภสัชกร)
– PubMed Central – Mechanisms of action of statins
– FDA (U.S. Food & Drug Administration) Drug Label for Atorvastatin: https://www.accessdata.fda.gov
เรียบเรียงข้อมูลโดย: CHULALAKPHARMACY.COM