หลายคนอาจเคยได้ยินคำว่า “เลือดเป็นกรด” แล้วสงสัยว่ามันคืออะไร และอันตรายแค่ไหน ความจริงแล้วภาวะเลือดเป็นกรด หรือที่เรียกว่า Acidosis เป็นภาวะที่อาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ และหากปล่อยไว้โดยไม่รักษา ก็อาจก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกายอย่างรุนแรงได้
🩺ภาวะเลือดเป็นกรด (Acidosis) คืออะไร?
ภาวะเลือดเป็นกรด (Acidosis) คือภาวะที่ค่าความเป็นกรด-ด่าง (pH) ของเลือดต่ำกว่าค่าปกติ ซึ่งอยู่ที่ประมาณ 7.35–7.45 เมื่อค่า pH ต่ำกว่า 7.35 แสดงว่าเลือดมีความเป็นกรดมากเกินไป ซึ่งอาจรบกวนการทำงานของอวัยวะสำคัญ โดยเฉพาะสมอง หัวใจ และระบบหายใจ หากรุนแรงอาจเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
🧪ประเภทของภาวะเลือดเป็นกรด
ภาวะเลือดเป็นกรดแบ่งออกเป็น 2 ประเภทใหญ่:
1. ภาวะเลือดเป็นกรดจากเมตาบอ ลิซึม (Metabolic Acidosis)
เกิดจากการสะสมกรดในร่างกาย หรือการสูญเสียไบคาร์บอเนต (สารที่ช่วยลดความเป็นกรด) เช่น:
- โรคเบาหวานชนิดที่ควบคุมไม่ได้ (Diabetic Ketoacidosis)
- ภาวะไตวายเรื้อรัง
- ท้องเสียรุนแรง (ทำให้ร่างกายสูญเสียไบคาร์บอเนต)
- พิษจากยา เช่น ยาแอสไพริน หรือพิษแอลกอฮอล์บางชนิด
2. ภาวะเลือดเป็นกรดจากระบบทางเดินหายใจ (Respiratory Acidosis)
เกิดจากปอดไม่สามารถกำจัดก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ (CO₂) ออกจากร่างกายได้ดีพอ ทำให้ CO₂ สะสมในเลือดจนกลายเป็นกรด เช่น:
- โรคปอดอุดกั้นเรื้อรัง (COPD)
- ภาวะหยุดหายใจขณะนอนหลับ (Sleep apnea)
- หอบหืดรุนแรง
- ได้รับยากดระบบประสาทส่วนกลาง เช่น ยานอนหลับ ยาเสพติด
อาการของภาวะเลือดเป็นกรด
อาการอาจแตกต่างกันตามชนิดและความรุนแรงของภาวะ:
- หายใจเร็ว ลึก (โดยเฉพาะใน metabolic acidosis)
- มึนงง สับสน
- อ่อนเพลีย
- คลื่นไส้ อาเจียน
- ปวดศีรษะ
- ใจสั่น หรือหัวใจเต้นผิดจังหวะ
- หากรุนแรง: หมดสติ หรือชัก
แนวทางการรักษา
การรักษาขึ้นอยู่กับสาเหตุของภาวะเลือดเป็นกรด Metabolic Acidosis
- ให้ ไบคาร์บอเนต (โซเดียมไบคาร์บอเนต) ทางหลอดเลือดในบางกรณี
- รักษาโรคต้นเหตุ เช่น
- ควบคุมระดับน้ำตาลในผู้ป่วยเบาหวาน
- ฟอกไตในผู้ป่วยไตวาย
- ให้สารน้ำหากมีภาวะขาดน้ำจากท้องเสีย
Respiratory Acidosis
- ดูแลการหายใจ
- ใส่ท่อช่วยหายใจในรายรุนแรง
- ใช้เครื่องช่วยหายใจหรือเครื่อง CPAP ในบางกรณี
- รักษาโรคต้นเหตุ เช่น โรคปอด หอบหืด
ภาวะเลือดเป็นกรดเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ที่ต้องการการวินิจฉัยและการดูแลอย่างใกล้ชิด เพราะส่งผลต่อการทำงานของอวัยวะสำคัญในร่างกายได้ หากมีอาการผิดปกติ เช่น หายใจเร็ว มึนงง หรืออ่อนเพลียรุนแรง ควรรีบพบแพทย์ทันทีเพื่อประเมินสาเหตุและรับการรักษาอย่างเหมาะสม
หากท่านมีปัญหาสุขภาพ หรือต้องการปรึกษาการใช้ผลิตภัณฑ์และการใช้ยาอย่างถูกวิธี สามารถเข้ามาปรึกษาได้ที่หน้าร้านขายยาจุฬาลักษณ์เภสัชทุกสาขา หรือใช้บริการให้คำปรึกษา ช่องทางออนไลน์ได้ทุกช่องทางของเรานะคะ
ข้อมูลอ้างอิง (References):
- โรงพยาบาลบางปะกอกสมุทรปราการ
- คณะกายภาพบำบัด มหาวิทยาลัยมหิดล
- คู่มือการแพทย์ไทยและตำราทางคลินิก
เรียบเรียงข้อมูลโดย : www.chulalakpharmacy.com