อาการบวมน้ำ โรคที่ต้องเฝ้าระวัง

อาการ บวมน้ำ (Edema) คือ ภาวะที่มีของเหลวสะสมอยู่ในเนื้อเยื่อของร่างกายมากเกินไป โดยมักจะสังเกตได้จากการ บวม ที่ผิวหนัง โดยเฉพาะบริเวณขา เท้า แขน มือ หรือใบหน้า

 ลักษณะของอาการบวมน้ำ

• ผิวหนังบริเวณที่บวมจะดูตึงหรือเงา
• เมื่อใช้นิ้วกดลงไปจะเกิดรอยบุ๋มที่หายช้ากว่าปกติ (เรียกว่า pitting edema)
• บางรายอาจรู้สึกหนัก ขยับยาก หรือใส่รองเท้าไม่ได้เหมือนเดิม

สาเหตุของอาการบวมน้ำ

สามารถแบ่งได้เป็นหลายกลุ่มใหญ่ ดังนี้:

1. สาเหตุจากระบบหัวใจ

• หัวใจวาย (Heart failure): หัวใจสูบฉีดเลือดได้น้อยลง ทำให้เลือดคั่งในหลอดเลือดดำ → น้ำรั่วออกมาในเนื้อเยื่อ

2. สาเหตุจากไต

• โรคไตเรื้อรัง (CKD) หรือ กลุ่มอาการเนโฟรติก (Nephrotic syndrome): ไตกรองโปรตีนรั่วออกในปัสสาวะ → ความดันออสโมติกในเลือดลดลง → น้ำซึมออกสู่เนื้อเยื่อ
• ไตวายเฉียบพลัน: ขับน้ำออกได้น้อย → น้ำคั่งในร่างกาย

3. สาเหตุจากตับ

• ตับแข็ง (Cirrhosis): การสร้างอัลบูมินลดลง → ความดันออสโมติกต่ำ
• มีแรงดันในระบบหลอดเลือดดำพอร์ทัลสูง → ของเหลวรั่วออก → บวมน้ำในท้อง (ascites) และขา

4. สาเหตุจากระบบหลอดเลือดและน้ำเหลือง

• เส้นเลือดดำอุดตัน (DVT) หรือ ลิ้นหลอดเลือดดำเสื่อม (venous insufficiency): ทำให้เลือดคั่งในขา
• ระบบน้ำเหลืองผิดปกติ (Lymphedema) เช่น หลังผ่าตัดเต้านมหรือมะเร็ง

5. ภาวะฮอร์โมนหรือโภชนาการ

• การขาดอัลบูมินจากภาวะทุพโภชนาการ เช่น kwashiorkor
• การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนในช่วงมีประจำเดือนหรือตั้งครรภ์

6. ยาหลายชนิดทำให้เกิดอาการบวมน้ำ เช่น:

• ยาในกลุ่ม calcium channel blockers (เช่น amlodipine)
• NSAIDs
• Steroids
• Estrogens หรือยาคุมบางชนิด

การตรวจวินิจฉัยอาการบวมน้ำ แพทย์จะวินิจฉัยจาก:

• ประวัติการเจ็บป่วย
• การตรวจร่างกาย
• ตรวจเลือด (เช่น BUN, Creatinine, Albumin)
• X-ray ปอด, ultrasound ช่องท้อง หรือหัวใจ
• ตรวจปัสสาวะดูการรั่วโปรตีน

แนวทางการรักษา

• รักษาสาเหตุหลัก เช่น ควบคุมโรคหัวใจ ไต หรือตับ
• จำกัดโซเดียมในอาหาร (ลดเค็ม)
• ใช้ยาขับปัสสาวะ เช่น Furosemide, Bumetanide
• ในบางกรณีอาจต้องให้สารอัลบูมิน (Albumin infusion) หากขาดมาก

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
1. MSD Manual – Edema– คู่มือแพทย์อธิบายกลไกและการวินิจฉัย
2. Mayo Clinic – Edema Overview  – ข้อมูลทั่วไปเกี่ยวกับอาการบวมน้ำ
เรียบเรียงข้อมูลโดย: CHULALAKPHARMACY.COM