escitalopram-ยาต้านเศร้า-ssri-กลไกออกฤทธิ์-ข้อควรระวัง

รายละเอียด เอสซิทาโลแพรม (Escitalopram) เป็นยาในกลุ่ม SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitor) หรือยาต้านอาการซึมเศร้าชนิดออกฤทธิ์แบบเลือกจำเพาะ [1] ยานี้ถูกนำมาใช้กันอย่างแพร่หลายเพื่อรักษาภาวะทางจิตเวชที่สำคัญหลายอย่าง เช่น โรคซึมเศร้าและโรควิตกกังวล โดยตัวยาจะออกฤทธิ์โดยการปรับสมดุลของสารสื่อประสาทในสมอง ทำให้ผู้ป่วยมีอาการดีขึ้น [2] Escitalopram มีจำหน่ายในรูปแบบยาเม็ดสำหรับรับประทาน ซึ่งมีหลายขนาดความแรงตามการวินิจฉัยของแพทย์

กลไกการออกฤทธิ์ กลไกหลักของยา Escitalopram คือการเพิ่มระดับของสารสื่อประสาทชื่อ เซโรโทนิน (Serotonin) ในสมอง [3] เซโรโทนินมีบทบาทสำคัญในการควบคุมอารมณ์ ความรู้สึก และพฤติกรรม [4] โดยปกติแล้ว เซโรโทนินจะถูกปล่อยออกมาจากเซลล์ประสาทและถูกดูดกลับเข้าไปในเซลล์เดิม แต่ Escitalopram จะเข้าไปยับยั้งการดูดกลับของเซโรโทนิน ทำให้ปริมาณของเซโรโทนินในช่องว่างระหว่างเซลล์ประสาท (Synaptic Cleft) มีมากขึ้น ส่งผลให้การสื่อสารระหว่างเซลล์ประสาทมีประสิทธิภาพมากขึ้น อารมณ์ของผู้ป่วยจึงดีขึ้น อาการซึมเศร้าและความวิตกกังวลลดลง [3]

ประโยชน์ (ข้อบ่งใช้) ยา Escitalopram ถูกนำมาใช้ในการรักษาภาวะทางจิตเวชที่หลากหลายตามการวินิจฉัยของแพทย์ [2]:

• โรคซึมเศร้า (Major Depressive Disorder): เป็นข้อบ่งใช้หลักของยา
  
• โรควิตกกังวลทั่วไป (Generalized Anxiety Disorder – GAD): อาการวิตกกังวลเรื้อรังที่ควบคุมไม่ได้
  
• โรคตื่นตระหนก (Panic Disorder): อาการแพนิกที่เกิดขึ้นอย่างเฉียบพลัน
  
• โรคกลัวการเข้าสังคม (Social Anxiety Disorder): ความกลัวและความกังวลในการเข้าสังคม
  
• โรคย้ำคิดย้ำทำ (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD): ความคิดย้ำๆ หรือพฤติกรรมซ้ำๆ ที่ควบคุมไม่ได้
  
  

ขนาดยาและการบริหารยา ขนาดยาของ Escitalopram จะถูกกำหนดโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านจิตเวช และต้องปรับตามการตอบสนองของผู้ป่วยแต่ละราย [1]

• โดยทั่วไปแพทย์จะเริ่มจากขนาดยาต่ำๆ เช่น 5 หรือ 10 มิลลิกรัมต่อวัน และอาจปรับเพิ่มเป็นสูงสุดไม่เกิน 20 มิลลิกรัมต่อวัน
  
• ยาจะถูกรับประทานเพียง วันละ 1 ครั้ง ในช่วงเวลาที่สม่ำเสมอ สามารถรับประทานพร้อมอาหารหรือไม่พร้อมอาหารก็ได้
  
• ข้อควรรู้ที่สำคัญ: ยานี้ต้องใช้เวลาประมาณ 2-4 สัปดาห์จึงจะเริ่มเห็นผลการรักษาที่ชัดเจน ผู้ป่วยจึงต้องอดทนและรับประทานยาอย่างต่อเนื่อง
  
• ห้ามหยุดยาเองโดยเด็ดขาด การหยุดยาโดยทันทีอาจทำให้เกิดอาการถอนยา (Discontinuation Syndrome) เช่น เวียนศีรษะ คลื่นไส้ หรือวิตกกังวลมากขึ้น [5]
  
  

ผลข้างเคียง ผลข้างเคียงที่พบบ่อยในช่วงแรกของการใช้ยา ได้แก่ คลื่นไส้, ง่วงนอน, นอนไม่หลับ, ปากแห้ง, เหงื่อออกมาก, และอาการทางเพศ (เช่น ความต้องการทางเพศลดลง) [1] อาการเหล่านี้มักจะดีขึ้นเมื่อร่างกายปรับตัวเข้ากับยาได้

ผลข้างเคียงรุนแรงที่ต้องพบแพทย์ทันที:

• กลุ่มอาการเซโรโทนิน (Serotonin Syndrome): ภาวะที่เกิดจากเซโรโทนินสูงเกินไป มีอาการกระสับกระส่าย ประสาทหลอน หัวใจเต้นเร็ว ความดันโลหิตสูง และกล้ามเนื้อแข็งเกร็ง
• ความคิดเกี่ยวกับการฆ่าตัวตาย: โดยเฉพาะในช่วง 2-3 สัปดาห์แรกของการใช้ยา หรือเมื่อมีการปรับขนาดยาในกลุ่มผู้ป่วยอายุน้อยกว่า 25 ปี [6]
• อาการคลุ้มคลั่ง (Mania): ผู้ป่วยที่มีโรคไบโพลาร์ (Bipolar Disorder) ที่ไม่ได้รับการวินิจฉัย อาจมีอาการคลุ้มคลั่งเมื่อใช้ยานี้ [2]
  
  

 ข้อควรระวังและคำแนะนำเพิ่มเติม

• การเฝ้าระวังความคิดฆ่าตัวตาย: ผู้ป่วยและผู้ดูแลควรเฝ้าระวังการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์และพฤติกรรมที่ผิดปกติในช่วงเริ่มต้นการรักษา และหากพบอาการดังกล่าวควรรีบแจ้งแพทย์ [6]
  
• การใช้ในผู้ป่วยโรคไบโพลาร์: ควรปรึกษาแพทย์อย่างละเอียดก่อนใช้ยานี้ หากมีประวัติโรคไบโพลาร์ในครอบครัว
  
• อันตรกิริยากับยาอื่น: ห้ามใช้ยานี้ร่วมกับยาในกลุ่ม MAOIs (Monoamine Oxidase Inhibitors) และควรแจ้งแพทย์เกี่ยวกับยา อาหารเสริม หรือสมุนไพรทุกชนิดที่ใช้
  
• การขับขี่ยานพาหนะ: ยาอาจทำให้ง่วงนอนหรือวิงเวียนศีรษะในช่วงแรกของการใช้ ควรหลีกเลี่ยงการขับขี่จนกว่าจะแน่ใจว่ายาไม่มีผลกระทบต่อร่างกาย [1]
  
• การตั้งครรภ์และให้นมบุตร: ควรปรึกษาแพทย์ถึงความเสี่ยงและประโยชน์ของการใช้ยา
  
• แอลกอฮอล์: ควรหลีกเลี่ยงการดื่มแอลกอฮอล์ขณะใช้ยานี้ เพราะอาจเพิ่มผลข้างเคียงและลดประสิทธิภาพของยา
  
  

ยี่ห้อยาที่มีส่วนประกอบในไทย ยาชื่อสามัญ Escitalopram มีวางจำหน่ายในประเทศไทยภายใต้ชื่อการค้าและชื่อสามัญหลากหลายยี่ห้อ เช่น:

• Lexapro (ผู้ผลิตดั้งเดิม) [7]
• Sitalop
• Escitam
• Escita
• Lexam

แหล่งซื้อยา (ระบุว่าต้องมีใบสั่งแพทย์) ยา Escitalopram เป็นยาในกลุ่มจิตเวชซึ่งเป็น “ยาควบคุมพิเศษ” หรือ “ยาอันตราย” [8] ในประเทศไทย จึง ต้องมีใบสั่งยาจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญด้านจิตเวชหรือแพทย์ทั่วไปเท่านั้น จึงจะสามารถซื้อได้จาก:

• โรงพยาบาลและคลินิกที่มีการจ่ายยา
• ร้านขายยาที่มีเภสัชกรประจำ และมีใบสั่งยาถูกต้องตามกฎหมาย

คำเตือน: ห้ามซื้อยาจากแหล่งที่ไม่มีใบสั่งแพทย์ เพราะเป็นอันตรายอย่างยิ่ง

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

1. Drugs.com. (n.d.). Escitalopram. Retrieved from https://www.drugs.com/escitalopram.html
   
2. MedlinePlus. (n.d.). Escitalopram. Retrieved from https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a603005.html
   
3. Mayo Clinic. (n.d.). Escitalopram (Oral Route) – How it works. Retrieved from https://www.mayoclinic.org/drugs-supplements/escitalopram-oral-route/how-it-works/drg-20068417
   
4. สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.). (n.d.). ข้อมูลยา (Escitalopram). Retrieved from https://ndi.fda.moph.go.th/drug_detail/index/?rctype=1C&rcno=2600108
   
5. NHS. (n.d.). Side effects of escitalopram. Retrieved from https://www.nhs.uk/medicines/escitalopram/side-effects-of-escitalopram/
   
6. U.S. Food and Drug Administration (FDA). (2007, March 22). FDA warns of suicidal thoughts and behaviors in patients taking antidepressants. Retrieved from https://www.fda.gov/news-events/press-announcements/fda-warns-suicidal-thoughts-and-behaviors-patients-taking-antidepressants
   
7. สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยา (อย.). (n.d.). รายละเอียดข้อมูลยา/ผลิตภัณฑ์สมุนไพร. Retrieved from https://ndi.fda.moph.go.th/drug_detail/index/?rctype=1C&rcno=1100062&register=MUMgNjIvNDg=
   
8. คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. (n.d.). ยาเสพติดให้โทษ/วัตถุออกฤทธิ์/ยาควบคุมพิเศษ. Retrieved from https://www.pharmacy.mahidol.ac.th/th/knowledge/article/217/ยาเสพติด-วัตถุออกฤทธิ์/

เรียบเรียงโดย (Compiled by)  : www.chulalakpharmacy.com