เชื้อไนซีเรีย (Neisseria) เป็นกลุ่มแบคทีเรีย ติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้มั้ย?

เชื้อไนซีเรีย (Neisseria) เป็นกลุ่มแบคทีเรียแกรมลบที่มีรูปร่างกลม พบเป็นคู่คล้ายเมล็ดกาแฟ ส่วนใหญ่จะอาศัยอยู่ในเยื่อเมือกของสัตว์หลายชนิด รวมถึงมนุษย์ด้วย

ลักษณะทั่วไปของเชื้อไนซีเรีย:

• รูปร่าง: เป็นแบคทีเรียรูปกลม (cocci) มักพบอยู่เป็นคู่ (diplococci) โดยมีด้านที่ติดกันแบนราบ
  
• แกรมสเตน (Gram stain): เป็นแบคทีเรียแกรมลบ (Gram-negative) ซึ่งหมายความว่าเซลล์ของมันจะติดสีแดงเมื่อทำการย้อมแกรม
  
• การเคลื่อนที่: ไม่มีแฟลเจลลา (flagella) จึงไม่สามารถเคลื่อนที่ได้
  
• การดำรงชีวิต: บางชนิดสามารถสร้างพิลลิ (pili) ซึ่งเป็นโครงสร้างคล้ายเส้นผมยื่นออกมาจากผิวเซลล์ ช่วยในการยึดเกาะกับเซลล์ของสิ่งมีชีวิตเจ้าบ้าน
  
• เมแทบอลิซึม: เป็นแบคทีเรียที่ต้องการออกซิเจน (aerobic) หรือบางชนิดก็เป็น microaerophile (ต้องการออกซิเจนน้อยกว่าปกติ)
  
• เอนโดท็อกซิน (Endotoxin): มีไลโปโอลิโกแซคคาไรด์ (Lipooligosaccharide – LOS) ซึ่งทำหน้าที่เป็นเอนโดท็อกซินที่กระตุ้นระบบภูมิคุ้มกันของมนุษย์ได้ดี

เชื้อไนซีเรียที่สำคัญในมนุษย์ (ก่อโรค):
จากแบคทีเรียไนซีเรีย 11 ชนิดที่อาศัยอยู่ในมนุษย์ มีเพียง 2 ชนิดเท่านั้นที่ก่อโรคได้อย่างชัดเจน คือ:

1.Neisseria gonorrhoeae (ไนซีเรีย โกโนเรีย): หรือที่เรียกว่า “โกโนคอคคัส” เป็นสาเหตุของ โรคหนองในแท้ (Gonorrhea) ซึ่งเป็นโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่พบบ่อย

• การติดต่อ: ติดต่อผ่านการมีเพศสัมพันธ์ทางช่องคลอด ทางปาก หรือทางทวารหนัก
• อาการ:
• ในเพศชาย: ปัสสาวะแสบขัด มีหนองสีเหลืองหรือเขียวไหลออกจากท่อปัสสาวะ ปลายอวัยวะเพศอักเสบ แดงผิดปกติ บางรายอาจมีอาการที่ทวารหนักหรือลำคอ (ซึ่งมักไม่แสดงอาการชัดเจน)
• ในเพศหญิง: ตกขาวผิดปกติ มีหนองไหลออกจากปากมดลูกหรือช่องคลอด ปัสสาวะแสบขัด ประจำเดือนผิดปกติ เจ็บช่องคลอดขณะมีเพศสัมพันธ์ เจ็บอุ้งเชิงกราน อาจมีไข้ และปวดท้องส่วนล่างอย่างรุนแรง
• ภาวะแทรกซ้อน: หากไม่ได้รับการรักษาอาจนำไปสู่ภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรง เช่น การอักเสบในอุ้งเชิงกราน ภาวะมีบุตรยาก การตั้งครรภ์นอกมดลูกในผู้หญิง และภาวะเป็นหมันในผู้ชาย
• การดื้อยา: เชื้อชนิดนี้มีความสามารถในการพัฒนาการดื้อยาปฏิชีวนะได้อย่างรวดเร็ว ทำให้เป็นความกังวลด้านสาธารณสุขทั่วโลก

2.Neisseria meningitidis (ไนซีเรีย เมนิงไจไทดิส): หรือที่เรียกว่า “เมนิงโกคอคคัส” เป็นสาเหตุสำคัญของ โรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อเมนิงโกคอคคัส (Meningococcal meningitis) และโรคติดเชื้อเมนิงโกคอคคัสอื่นๆ เช่น meningococcemia (ภาวะติดเชื้อในกระแสเลือด)

• การติดต่อ: ติดต่อผ่านทางการสัมผัสกับสารคัดหลั่งจากระบบทางเดินหายใจและลำคอ เช่น ไอ จาม หรือการจูบอาการ:เยื่อหุ้มสมองอักเสบ: มีไข้สูง ปวดศีรษะอย่างรุนแรง คอแข็ง คลื่นไส้ อาเจียน สับสน ไวต่อแสง (photophobia)
• ติดเชื้อในกระแสเลือด (meningococcemia): มีไข้สูง หนาวสั่น ปวดเมื่อยตามตัว มีผื่นขึ้นตามผิวหนัง (ลักษณะเป็นจุดเลือดออกเล็กๆ) หายใจเร็ว ปลายมือปลายเท้าเย็น
• ความรุนแรง: เป็นโรคที่มีความรุนแรงสูงและสามารถนำไปสู่การเสียชีวิตหรือทุพพลภาพได้อย่างรวดเร็ว หากไม่ได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที

การวินิจฉัยและการรักษา:

• การวินิจฉัย: ทำได้โดยการเก็บตัวอย่างจากบริเวณที่สงสัย (เช่น ปัสสาวะ สารคัดหลั่งจากอวัยวะเพศ ช่องคลอด ลำคอ ทวารหนัก หรือน้ำไขสันหลัง) ไปเพาะเชื้อ ย้อมแกรม หรือตรวจด้วยวิธีทางอณูชีววิทยา (เช่น PCR)

• การรักษา: โดยทั่วไปใช้ยาปฏิชีวนะ ซึ่งชนิดและขนาดยาจะขึ้นอยู่กับชนิดของเชื้อและความรุนแรงของโรค การรักษาควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ เนื่องจากเชื้อไนซีเรีย โดยเฉพาะ N. gonorrhoeae มีแนวโน้มที่จะดื้อยาได้ง่าย การรักษาที่ไม่เหมาะสมอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนและทำให้การติดเชื้อลุกลามได้

สรุปคือ เชื้อไนซีเรียเป็นแบคทีเรียแกรมลบที่มีความสำคัญทางการแพทย์ โดยเฉพาะ N. gonorrhoeae ที่ทำให้เกิดโรคหนองในแท้ และ N. meningitidis ที่ทำให้เกิดโรคเยื่อหุ้มสมองอักเสบ ซึ่งทั้งสองชนิดล้วนมีความสำคัญและต้องได้รับการวินิจฉัยและรักษาอย่างถูกต้องเหมาะสม

แหล่งข้อมูลอ้างอิง

1. Centers for Disease Control and Prevention (CDC) – สหรัฐอเมริกา:
   o About Gonorrhea: ให้ข้อมูลเกี่ยวกับโรคหนองในแท้, อาการ, การแพร่กระจาย, และภาวะแทรกซ้อนที่เกิดจาก Neisseria gonorrhoeae
    https://www.cdc.gov/gonorrhea/about/index.html
   o STI Treatment Guidelines – Gonococcal Infections Among Adolescents and Adults: แนวทางการรักษาโรคหนองในแท้ รวมถึงข้อมูลเกี่ยวกับการดื้อยาของเชื้อ
    https://www.cdc.gov/std/treatment-guidelines/gonorrhea-adults.htm
   o About Meningococcal Disease: ให้ข้อมูลเกี่ยวกับโรคติดเชื้อเมนิงโกคอคคัส, สาเหตุ, การแพร่กระจาย, และการวินิจฉัย
    https://www.cdc.gov/meningococcal/about/index.html
   
2. World Health Organization (WHO) – องค์การอนามัยโลก:
   o Meningococcal Meningitis: ให้ข้อมูลทั่วไปเกี่ยวกับเยื่อหุ้มสมองอักเสบจากเชื้อเมนิงโกคอคคัส ซึ่งเกิดจาก Neisseria meningitidis
    https://www.who.int/teams/health-product-policy-and-standards/standards-and-specifications/norms-and-standards/vaccine-standardization/meningococcal-meningitis
   
3. National Center for Biotechnology Information (NCBI) Bookshelf:
   o Neisseria, Moraxella, Kingella and Eikenella: ให้ข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะทั่วไปของเชื้อ Neisseria, รวมถึงการจัดเรียงตัวของเซลล์และโครงสร้างพื้นผิว
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK7650/
   o Meningococcal Disease (Neisseria meningitidis Infection) – StatPearls: อธิบายลักษณะทั่วไป, การแพร่กระจาย, และความสำคัญทางคลินิกของ Neisseria meningitidis
    https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK549849/
   
4. Mayo Clinic:
   o Gonorrhea – Symptoms and causes: ให้ข้อมูลที่เข้าใจง่ายเกี่ยวกับสาเหตุ, อาการ, ภาวะแทรกซ้อน, และการป้องกันโรคหนองในแท้
    https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gonorrhea/symptoms-causes/syc-20351774
   
5. MSD Manual Professional Edition:
   o Meningococcal Diseases: ข้อมูลเชิงลึกเกี่ยวกับเชื้อเมนิงโกคอคคัส รวมถึงการวินิจฉัยและการรักษา
    https://www.msdmanuals.com/professional/infectious-diseases/gram-negative-cocci-and-coccobacilli/meningococcal-diseases
   
6. Lecturio – Concise Medical Knowledge:
   o Neisseria: สรุปข้อมูลสำคัญเกี่ยวกับลักษณะทั่วไป, การก่อโรค, และการวินิจฉัยเชื้อ Neisseria
    https://www.lecturio.com/concepts/neisseria/

เรียบเรียงข้อมูลโดย  www.chulalakpharmacy.com