เบาหวานกับสุขภาพใจ: ดูแลจิตใจให้แข็งแรงเพื่อคุมน้ำตาลและชีวิตที่เป็นสุข

คุณรู้ไหมว่า สุขภาพใจ ส่งผลต่อการควบคุม เบาหวาน อย่างไร? มาเรียนรู้วิธี ดูแลจิตใจ ให้แข็งแรง ลดความเครียดและความกังวล เพื่อชีวิตที่เป็นสุขและระดับน้ำตาลที่ควบคุมได้ดีขึ้น

เบาหวานกับสุขภาพใจ: ดูแลจิตใจให้แข็งแรง เพื่อคุมน้ำตาลและชีวิตที่เป็นสุข

การวินิจฉัยว่าเป็นโรคเบาหวานไม่ได้ส่งผลกระทบแค่ร่างกายเท่านั้น แต่ยังส่งผลต่อ “จิตใจ” และอารมณ์ของผู้ป่วยอย่างลึกซึ้งอีกด้วย การต้องเผชิญกับการดูแลตัวเองอย่างต่อเนื่อง การจำกัดอาหาร ความกังวลต่อภาวะแทรกซ้อน และความรู้สึกไม่เข้าใจจากคนรอบข้าง ล้วนเป็นสาเหตุที่ทำให้ผู้ป่วยเบาหวานจำนวนมากต้องต่อสู้กับปัญหาด้าน สุขภาพใจ เช่น ความเครียด ความวิตกกังวล และแม้กระทั่งภาวะซึมเศร้า [1] บทความนี้จะชี้ให้เห็นถึงความเชื่อมโยงระหว่าง เบาหวานกับสุขภาพใจ และแนะนำแนวทางในการ ดูแลจิตใจให้แข็งแรง ซึ่งจะช่วยให้คุณสามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ดีขึ้น และใช้ชีวิตอยู่กับเบาหวานได้อย่างมีความสุขและเปี่ยมด้วยพลัง

ความเชื่อมโยงระหว่าง “เบาหวาน” กับ “สุขภาพใจ”

ความสัมพันธ์ระหว่างร่างกายและจิตใจนั้นแยกออกจากกันไม่ได้ โดยเฉพาะในผู้ป่วยโรคเรื้อรังอย่างเบาหวาน [1, 2]:

• ความเครียดและฮอร์โมน: เมื่อจิตใจเครียดหรือวิตกกังวล ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนความเครียด เช่น คอร์ติซอล ซึ่งจะไปกระตุ้นให้ตับปล่อยน้ำตาลเข้าสู่กระแสเลือดมากขึ้น และยังลดประสิทธิภาพการทำงานของอินซูลิน ทำให้ระดับน้ำตาลในเลือดสูงขึ้น และควบคุมได้ยาก [2]
  
• ภาวะซึมเศร้าและความเหนื่อยหน่าย: การที่ต้องดูแลตัวเองอย่างเคร่งครัดเป็นเวลานาน อาจนำไปสู่ภาวะ “เบาหวานเบิร์นเอาต์” (Diabetes Burnout) หรือความเหนื่อยหน่ายในการดูแลตัวเอง ทำให้ผู้ป่วยละเลยการกินยา คุมอาหาร หรือออกกำลังกาย ซึ่งส่งผลให้น้ำตาลควบคุมไม่ได้ และยังเพิ่มความเสี่ยงต่อภาวะซึมเศร้า [1]
  
• ความกังวลต่อภาวะแทรกซ้อน: ผู้ป่วยเบาหวานมักมีความกังวลเกี่ยวกับภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น เช่น ตาบอด ไตวาย หรือการตัดขา ซึ่งความกังวลเหล่านี้หากสะสมมากเข้า ก็จะส่งผลต่อสุขภาพจิต
  
• ผลกระทบจากภาวะน้ำตาลต่ำ/สูง: การที่ระดับน้ำตาลในเลือดมีการแกว่งขึ้นลงบ่อยๆ อาจส่งผลต่ออารมณ์ ทำให้หงุดหงิดง่าย หรือซึมเศร้าได้

ดูแลจิตใจให้แข็งแรง: แนวทางสำหรับผู้ป่วย “เบาหวาน” และคนรอบข้าง

การดูแลสุขภาพใจเป็นส่วนสำคัญของการจัดการเบาหวานที่มีประสิทธิภาพพอๆ กับการดูแลร่างกาย การเริ่มต้นดูแลจิตใจสามารถทำได้ด้วยวิธีเหล่านี้ [3, 4, 5]:

1. 1. ทำความเข้าใจและยอมรับโรค:
   • เรียนรู้เรื่องเบาหวาน: การมีความรู้ที่ถูกต้องเกี่ยวกับโรคเบาหวานจะช่วยลดความกังวลและความเข้าใจผิดที่อาจเกิดขึ้น
   • ยอมรับว่าโรคเป็นส่วนหนึ่งของชีวิต: การยอมรับในสิ่งที่เกิดขึ้น จะช่วยให้คุณสามารถก้าวต่อไปและวางแผนการดูแลตัวเองได้อย่างมีสติมากขึ้น แทนที่จะจมอยู่กับความรู้สึกผิดหรือโทษตัวเอง
     
2. 2. จัดการความเครียดอย่างมีสติ:
   • ฝึกเทคนิคผ่อนคลาย: เช่น การหายใจเข้าลึกๆ การทำสมาธิ (Mindfulness meditation) หรือโยคะ เพียงวันละไม่กี่นาที ก็สามารถช่วยลดความตึงเครียดได้
   • หากิจกรรมที่ชอบ: ใช้เวลาทำสิ่งที่ทำให้คุณมีความสุขและผ่อนคลาย เช่น ฟังเพลง อ่านหนังสือ ทำสวน ดูหนัง เล่นกับสัตว์เลี้ยง หรือทำงานอดิเรกที่ชื่นชอบ
   • ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ: นอกจากการช่วยลดน้ำตาลแล้ว การออกกำลังกายยังช่วยปลดปล่อยสารเอ็นดอร์ฟิน ซึ่งเป็นสารแห่งความสุขตามธรรมชาติ ช่วยลดความเครียดและความวิตกกังวล
     
3. 3. เชื่อมต่อกับคนรอบข้างและขอความช่วยเหลือ:
   • พูดคุยกับคนใกล้ชิด: แบ่งปันความรู้สึกและความกังวลกับครอบครัวหรือเพื่อนสนิทที่ไว้ใจ การได้ระบายความรู้สึกออกมาจะช่วยให้คุณรู้สึกดีขึ้น
   • เข้าร่วมกลุ่มสนับสนุนผู้ป่วยเบาหวาน: การได้พบปะพูดคุยกับผู้ที่มีประสบการณ์เดียวกัน จะช่วยให้คุณรู้สึกไม่โดดเดี่ยว และสามารถแลกเปลี่ยนประสบการณ์การดูแลตัวเอง หรือแม้กระทั่งได้เรียนรู้แนวคิดใหม่ๆ
   • ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต: หากคุณรู้สึกเศร้า หดหู่ วิตกกังวล หรือมีความคิดด้านลบต่อเนื่องเป็นเวลานานจนกระทบต่อชีวิตประจำวัน อย่าลังเลที่จะไปพบจิตแพทย์ นักจิตวิทยา หรือนักบำบัด ผู้เชี่ยวชาญเหล่านี้สามารถให้คำแนะนำและวิธีการจัดการที่เหมาะสมกับคุณได้
     
4. 4. ตั้งเป้าหมายที่ทำได้จริงและให้รางวัลตัวเอง:
   • ไม่กดดันตัวเองมากเกินไป: การควบคุมเบาหวานเป็นเรื่องที่ต้องใช้เวลา อย่าคาดหวังความสมบูรณ์แบบในทุกวัน
   • ตั้งเป้าหมายเล็กๆ: เช่น วันนี้จะกินข้าวกล้อง 1 มื้อ หรือจะเดินให้ได้อย่างน้อย 30 นาที
   • ให้รางวัลตัวเอง: เมื่อทำตามเป้าหมายได้สำเร็จ (แต่ต้องเป็นรางวัลที่ไม่ส่งผลเสียต่อสุขภาพ เช่น ซื้อหนังสือเล่มใหม่ ดูหนัง หรือพักผ่อน)
     
5. 5. นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ:
   • การนอนหลับที่มีคุณภาพส่งผลอย่างมากต่ออารมณ์และระดับน้ำตาลในเลือด พยายามนอนให้ได้ 7-9 ชั่วโมงต่อคืน
   • สร้างกิจวัตรก่อนนอนที่ผ่อนคลาย เช่น อ่านหนังสือเบาๆ ฟังเพลงสบายๆ

สรุป: จิตใจดี มีชัยไปกว่าครึ่งในการคุมเบาหวาน

เบาหวานกับสุขภาพใจ เป็นสองสิ่งที่เชื่อมโยงกันอย่างแยกไม่ออก การที่ผู้ป่วยเบาหวานมีสุขภาพใจที่แข็งแรง จะส่งผลดีต่อการควบคุมระดับน้ำตาล การใช้ชีวิตประจำวัน และคุณภาพชีวิตโดยรวม การดูแลจิตใจจึงไม่ใช่เรื่องรอง แต่เป็นส่วนสำคัญที่ต้องได้รับการใส่ใจไม่แพ้การดูแลร่างกาย การเปิดใจยอมรับ เรียนรู้วิธีจัดการความเครียด และกล้าที่จะขอความช่วยเหลือเมื่อจำเป็น จะเป็นกุญแจสำคัญที่ทำให้คุณสามารถใช้ชีวิตอยู่กับเบาหวานได้อย่างมีความสุขและมั่นใจในทุกวันครับ

“สุขภาพใจที่ดีคือรากฐานของสุขภาพกายที่ดี หากคุณรู้สึกว่าความเครียดหรืออารมณ์กำลังส่งผลต่อการดูแลเบาหวานของคุณ อย่าลังเลที่จะปรึกษาแพทย์ พยาบาล หรือผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต เพื่อรับคำแนะนำและการสนับสนุนที่คุณต้องการ”

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:

1. American Diabetes Association. (n.d.). Coping and Mental Health. Retrieved from https://diabetes.org/healthy-living/mental-health
2. National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK). (n.d.). Managing Diabetes: Social Life and Emotional Health. Retrieved from https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/overview/managing-diabetes/social-emotional-health
3. Mayo Clinic. (2024, May 09). Diabetes and stress: Combat the effects. Retrieved from https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/diabetes/in-depth/diabetes-and-stress/art-20047970
4. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2023, April 20). Stress and Diabetes. Retrieved from https://www.cdc.gov/diabetes/managing/stress.html
5. สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทยฯ. (น.ด.). สุขภาพจิตและเบาหวาน. เข้าถึงได้จาก: https://www.dmthai.org/attachments/article/409/Mental_Health_DM.pdf

เรียบเรียงข้อมูลโดย  www.chulalakpharmacy.com