โรคทูเร็ตต์ (Tourette’s disorder) คืออะไร?

Tourette Syndrome หรือกลุ่มอาการทูเร็ตต์ เป็นโรคติกส์ (Tics) ประเภทหนึ่งที่เกี่ยวข้องกับความผิดปกติของระบบประสาท ส่งผลให้ผู้ป่วยมีอาการอย่างกล้ามเนื้อกระตุกซ้ำ ๆ กะพริบตาและทำเสียงออกมาโดยไม่รู้ตัวหรือไม่สามารถควบคุมได้ ส่งเสียงจากในลำคอหรือโพล่งคำหยาบออกมาโดยไม่ได้ตั้งใจ โดยยังไม่พบสาเหตุที่แน่ชัดของโรคนี้และมักพบได้ในเด็กอายุต่ำกว่า 18 ปี พบในเพศชายมากกว่าเพศหญิง

สาเหตุของกลุ่มอาการทูเร็ตต์  

สาเหตุของโรค Tourette Syndrome นั้นยังไม่เป็นที่แน่ชัด แต่อาจเกิดได้จากปัจจัยหลายอย่าง ทั้งปัจจัยทางพันธุกรรมร่วมกับปัจจัยแวดล้อม หรืออาจเกี่ยวกับสารสื่อประสาทในสมองอย่างโดพามีนและเซโรโทนิน นอกจากนี้ หากคนในครอบครัวมีประวัติการเกิดโรค Tourette Syndrome หรือโรคติกส์มาก่อน อาจทำให้มีความเสี่ยงในการเกิดโรคนี้มากขึ้น โดยมักพบโรคนี้ในเด็กอายุระหว่าง 5-9 ปี และเด็กผู้ชายจะมีโอกาสเกิดโรคนี้มากกว่าเด็กผู้หญิงประมาณ 3-4 เท่า

ลักษณะอาการโรคทูเร็ตต์

อาการมักเริ่มจาก Motor tics จากกล้ามเนื้อมัดเล็กเช่น กระพริบตา ย่นจมูก กระตุกมุมปาก ไปมัดใหญ่ เช่นยักไหล่ สะบัดคอ จากการเคลื่อนไหวง่ายไปซับซ้อน เช่นกระโดดตบ หรือทำร้ายตัวเอง และเกิด Vocal tics ขึ้นตามมา ซึ่งอาจเป็นเพียงเสียงกระแอมจนไปถึงขั้น สบถคำหยาบคาย (แต่พบได้ไม่บ่อยหนัก) ลักษณะสำคัญของโรคคือ

ผู้ป่วยไม่ได้ตั้งใจทำให้เกิดอาการเอง แต่บางครั้งจะสามารถกลั้นหรือห้ามการเคลื่อนไหวได้ชั่วคราว(จนบางครั้งทำให้คนใกล้ชิด เข้าใจผิดว่าผู้ป่วยสามารถควบคุมอาการให้เป็นหรือหยุดเองได้)

ขณะเกิดอาการต้องมีสติรู้ตัวดี (ไม่เหมือนอาการชักซึ่งจะไม่มีสติ) ผู้ป่วยจะมาความรู้สึกและบอกได้ว่ากำลังจะเกิดอาการ โดยบางคนอาจบอกว่าคัน หรือตึงๆ หรือปวด บริเวณที่กำลังจะเกิดอาการ

อาการเกิดขึ้นซ้ำๆวันละหลายๆครั้ง เกือบทุกวัน เป็นเรื้อรังนานกว่า 1 ปี แต่อาการอาจเป็นๆหายๆ เป็นช่วง บางครั้งเว้นระยะห่างออกไปแต่ไม่นานเกิน 3 เดือน ก็จะกลับมามีอาการใหม่

อาการอาจเป็นหนักมากขึ้นถ้ากลั้นเป็นเวลานาน ถูกทัก ดุว่า หรือห้ามไม่ให้ทำ หรือมีความเครียดความกังวลไม่ว่าทางร่ายกายหรือจิตใจ อาการจะเป็นน้อยลงเมื่อผ่อนคลาย และแทบจะไม่มีอาการเลยขณะนอนหลับ

ผลกระทบ

โรคทูเร็ตต์เป็นโรคที่ไม่ได้มีความร้ายแรง หรืออันตรายทางด้านร่างกายมากนัก แต่จะมีผลทางด้านจิตใจมากกว่า เนื่องจากเวลาที่ผู้ป่วยทำเสียงหรือท่าทางแปลกๆ ก็จะทำให้โดนเพื่อนล้อ โดยที่ตัวผู้ป่วยเองก็ไม่ได้อยากจะทำแบบนั้น แต่ที่ต้องแสดงออกมาเพื่อลดความไม่สบายของตัวเองลงเท่านั้นเอง ยกเว้นในรายที่อาการรุนแรงที่อาการกระตุกของกล้ามเนื้ออาจเป็นอันตรายต่อตนเองได้บ้าง

ประเภทของโรคติกส์ (Tic disorder) แบ่งเป็น 3 ประเภท คือ

1. Transient tic disorder พบได้ร้อยละ 6-20 ในเด็กวัยเรียน

เด็กที่เป็นโรคนี้จะมีอาการผิดปกติทางการเคลื่อนไหว (motor tics) หรืออาการผิดปกติทางการออกเสียง (vocal tics) อย่างใดอย่างหนึ่งในระยะเวลาไม่เกิน 1 ปี เนื่องจากพบได้บ่อยถึงร้อยละ 6-20 ในเด็กวัยเรียน ดังนั้นในนักเรียน 1 ห้อง จะมีเด็กหลายคนที่เคยมีอาการของโรคกลุ่มนี้ ที่จะสังเกตได้บ่อยคืออาการกะพริบตาถี่ ๆ ชอบบิดคอ เกร็งกระตุกกล้ามเนื้อบางส่วนของร่างกาย

2. Chronic tic disorder เป็นโรคติกส์ที่มีอาการเรื้อรัง คือมีอาการผิดปกติทางการเคลื่อนไหว (motor tics) หรืออาการผิดปกติทางการออกเสียง (vocal tics) อย่างใดอย่างหนึ่ง นานมากกว่า 1 ปี พบว่ามีเด็กที่เป็นโรคในกลุ่มนี้ประมาณร้อยละ 1-2 ของเด็กวัยเรียน

3. Tourette syndrome หรือโรคทูเร็ตต์ เป็นโรคติกส์ที่ผู้ป่วยมีอาการทั้ง 2 ด้าน คือ อาการผิดปกติทางการเคลื่อนไหว (motor tics) และอาการผิดปกติทางการออกเสียง (vocal tics) อย่างเรื้อรัง คือ มีอาการทั้ง 2 ด้านนานมากกว่า 1 ปี โดยอาจจะไม่ได้มีอาการทั้ง 2 ด้านพร้อมกันตลอดเวลา เป็นโรคที่พบได้บ่อยน้อยกว่า 2 โรคข้างบน พบได้ตั้งแต่ 4-40 ต่อเด็ก 10,000 คน ขึ้นอยู่กับความละเอียดของเกณฑ์ในการสังเกตพฤติกรรมของเด็ก

การวินิจฉัยกลุ่มอาการทูเร็ตต์    

แพทย์จะทำการวินิจฉัยโดยซักประวัติและสอบถามอาการจากผู้ป่วยเป็นหลัก โดยผู้ที่เป็นโรค Tourette Syndrome ต้องมีอาการของโรคติกส์อย่างการกระตุกของกล้ามเนื้อตั้งแต่ 2 อาการขึ้นไป และมีการทำเสียงออกมาอย่างน้อย 1 อย่าง ซึ่งเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่องมาไม่ต่ำกว่า 1 ปี และอาจเกิดอาการวันละหลาย ๆ ครั้ง เกือบทุกวัน หรือมีอาการแบบเป็น ๆ หาย ๆ อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีวิธีการตรวจสำหรับโรคนี้โดยเฉพาะ เนื่องจากมีเด็กหลายรายที่มีอาการของโรคติกส์แล้วอาการนั้นหายไปได้เองในไม่กี่สัปดาห์หรือไม่กี่เดือน นอกจากนี้ แพทย์อาจวินิจฉัยเป็นโรคอื่นได้ เนื่องจากผู้ป่วย Tourette Syndrome มักมีภาวะอื่นที่มีอาการคล้ายคลึงกับผู้ที่เป็นโรคสมาธิสั้น โรคย้ำคิดย้ำทำ โรคบกพร่องทางการเรียนรู้ โรคความผิดปกติด้านการนอน หรือโรควิตกกังวล

ทั้งนี้ หากเป็นอาการที่เกิดจากการรับประทานยาหรืออาการจากโรคอื่น ๆ อย่างโรคลมชัก โรคฮันติงตัน (Huntington Disease) และโรคสมองอักเสบ จะไม่จัดว่าเป็นโรค Tourette Syndrome โดยแพทย์อาจส่งตรวจเพิ่มเติมเพื่อให้แน่ใจว่าเป็นโรคนี้จริง เช่น การตรวจเลือด การเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ การทำ MRI Scan การทำ CT Scan หรือการตรวจคลื่นไฟฟ้าสมอง (EEG) เป็นต้น

การรักษากลุ่มอาการทูเร็ตต์

Tourette Syndrome เป็นกลุ่มอาการที่ไม่จำเป็นต้องได้รับการรักษา เนื่องจากผู้ป่วยสามารถจัดการกับอาการและใช้ชีวิตได้ตามปกติ แต่หากมีอาการรุนแรงหรืออาการไม่ดีขึ้นเมื่อโตเป็นผู้ใหญ่ แพทย์อาจพิจารณาให้รักษาด้วยการใช้ยา การทำจิตบำบัด หรือการผ่าตัด ดังนี้

การใช้ยา

• แพทย์อาจให้ผู้ป่วยใช้ยาเพื่อควบคุมหรือบรรเทาอาการของโรค โดยยาที่อาจนำมาใช้ มีดังนี้   
• ยาฮาโลเพอลิดอล ยาฟลูเฟนาซีน ยารักษาโรคฮันติงตัน หรือยาระงับอาการทางจิตอื่น ๆ เพื่อช่วยยับยั้งสารโดพามีนในสมองและช่วยควบคุมอาการโรคติกส์
• การฉีดโบทอกซ์ เพื่อช่วยควบคุมอาการกล้ามเนื้อกระตุกและอาการทำเสียงโดยไม่ได้ตั้งใจในผู้ป่วยที่มีอาการชนิดไม่ซับซ้อน
• ยาเมทิลเฟนิเดต เป็นยากระตุ้นระบบประสาทส่วนกลางที่ช่วยลดอาการของโรคสมาธิสั้นและโรคติกส์
• ยาต้านอะดรีเนอร์จิกในระบบประสาทส่วนกลางอย่างยาโคลนิดีน ซึ่งมักใช้ในการรักษาความดันโลหิตสูง ช่วยให้ผู้ป่วยควบคุมและยับยั้งตนเองไม่ให้ทำพฤติกรรมที่ไม่ได้ตั้งใจ
• ยาต้านเศร้าฟลูออกซิทีน ช่วยควบคุมอาการที่เกิดร่วมกับโรค Tourette Syndrome อย่างพฤติกรรมย้ำคิดย้ำทำ วิตกกังวล และซึมเศร้า

อย่างไรก็ตาม ยาเหล่านี้อาจทำให้เกิดผลข้างเคียงเป็นอาการง่วงซึม น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้น และเคลื่อนไหวซ้ำ ๆ โดยไม่ได้ตั้งใจ ดังนั้น หากผู้ป่วยพบความผิดปกติใด ๆ หลังใช้ยา ควรรีบแจ้งให้แพทย์ทราบทันที

การทำจิตบำบัด

เป็นการให้คำปรึกษาแบบตัวต่อตัวกับผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิตหรือนักจิตวิทยา เพื่อบรรเทาอาการของโรคสมาธิสั้น โรคย้ำคิดย้ำทำ และโรควิตกกังวล ซึ่งเป็นอาการที่เกิดร่วมกับ Tourette Syndrome โดยจิตแพทย์หรือนักจิตวิทยาอาจรักษาผู้ป่วยด้วยการสะกดจิต เทคนิคการผ่อนคลาย การทำสมาธิ และการฝึกหายใจ นอกจากนี้ อาจใช้วิธีพฤติกรรมบำบัดร่วมด้วย ซึ่งช่วยให้ผู้ป่วยรับรู้และระบุสิ่งกระตุ้นที่ทำให้เกิดอาการได้ รวมทั้งช่วยให้ผู้ป่วยเรียนรู้ที่จะหยุดอาการกล้ามเนื้อกระตุกหรือการทำเสียงออกมาโดยไม่ได้ตั้งใจ

การผ่าตัด

ในกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการรุนแรงและไม่ตอบสนองต่อการรักษาด้วยวิธีอื่น แพทย์อาจพิจารณาให้ผู้ป่วยรับการผ่าตัดกระตุ้นสมองส่วนลึก ซึ่งเป็นการผ่าตัดฝังขั้วไฟฟ้าลงในสมอง เพื่อกระตุ้นไฟฟ้าไปยังส่วนที่ควบคุมการเคลื่อนไหว อย่างไรก็ตาม วิธีนี้ยังต้องการการตรวจสอบเพิ่มเติมว่าเป็นการรักษาที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพสำหรับผู้ป่วยโรค Tourette Syndrome จริงหรือไม่ จึงควรปรึกษาแพทย์เกี่ยวกับประโยชน์และความเสี่ยงก่อนเข้ารับการรักษาด้วยวิธีนี้

ภาวะแทรกซ้อนของกลุ่มอาการทูเร็ตต์

ผู้ป่วยโรค Tourette Syndrome ส่วนมากมักมีอาการดีขึ้นเมื่อเข้าสู่ช่วงวัยรุ่น และอาการอาจหายไปได้เองเมื่อโตเป็นผู้ใหญ่ โดยโรคนี้ไม่ส่งผลต่อสติปัญญาและอายุขัยของผู้ป่วย แต่มักมีผลต่อพฤติกรรมและการเข้าสังคม ซึ่งอาจทำให้เกิดภาพลักษณ์ที่ไม่ดีได้

ทั้งนี้ แม้อาการจะลดลงไปตามอายุที่มากขึ้น แต่หากยังเกิดอาการหรือโรคดังต่อไปนี้ ผู้ป่วยควรไปพบแพทย์เพื่อทำการรักษาอย่างต่อเนื่อง

• โรคสมาธิสั้น
• โรคย้ำคิดย้ำทำ
• กลุ่มอาการออทิสติก
• โรคบกพร่องทางการเรียนรู้
• โรคความผิดปกติด้านการนอน
• โรคซึมเศร้า
• โรคหวาดระแวงและวิตกกังวล
• อาการปวดศีรษะจากโรคติกส์
• ปัญหาเกี่ยวกับการจัดการกับความโกรธ

การป้องกันกลุ่มอาการทูเร็ตต์

เนื่องจากแพทย์ยังไม่พบสาเหตุที่แน่ชัดของการเกิด Tourette Syndrome จึงยากที่จะป้องกันโรคได้ แต่ผู้ที่มีประวัติคนในครอบครัวเป็นโรคนี้อาจปรึกษาแพทย์เพื่อทำความเข้าใจเกี่ยวกับความเสี่ยงของโรคนี้ อย่างไรก็ตาม ผู้ป่วยหรือบุคคลใกล้ชิดอาจช่วยดูแลไม่ให้อาการของโรคสร้างปัญหาต่อผู้ป่วยได้ เนื่องจากโรคนี้อาจทำให้ผู้ป่วยสูญเสียความมั่นใจในตนเองจนประสบปัญหาในการเข้าสังคม ผู้ปกครองหรือคนในครอบครัวจึงควรช่วยกันสังเกตและทำความเข้าใจกับผู้ป่วย โดยอาจปรึกษาและขอคำแนะนำจากบุคคลากรการแพทย์และผู้ที่เคยคลุกคลีกับผู้ป่วย Tourette Symdrome มาก่อน เพื่อช่วยดูแลเอาใจใส่ผู้ป่วยอย่างเหมาะสมที่สุด    

สำหรับผู้ป่วยที่เป็นเด็ก คุณครูหรือผู้ที่พบปะกันบ่อยครั้งควรได้รับคำแนะนำในการรับมือกับผู้ป่วยอย่างถูกวิธี และอาจปรับรูปแบบการเรียนการสอนตามที่ผู้ป่วยต้องการ อย่างการเรียนกับครูพี่เลี้ยง การทำแบบทดสอบเพื่อลดความเครียด หรือการเรียนในชั้นเรียนเล็ก ๆ นอกจากนี้ การสนับสนุนในสิ่งที่ผู้ป่วยชื่นชอบหรือพาผู้ป่วยไปพบปะกับคนอื่น ๆ ก็อาจช่วยให้ผู้ป่วยเชื่อมั่นในตัวเองมากขึ้นได้

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
– โรงพยาบาลวิภาวดี
– web pobpad
– web thairath
เรียบเรียงข้อมูลโดย: CHULALAKPHARMACY.COM