Celecoxib (เซเลโคซิบ) ยาแก้ปวดข้อ สำหรับคนข้อเสื่อม  ข้อบ่งใช้ และข้อควรระวัง

โรคข้อเสื่อมเป็นภาวะที่มักพบในผู้สูงอายุ เกิดจากการที่กระดูกอ่อนบริเวณข้อเสื่อมสภาพลงตามอายุ หรือการใช้งานหนักอย่างต่อเนื่อง ทำให้กระดูกบริเวณข้อต่อเสียดสีกันโดยตรง เกิดอาการ ปวด บวม ฝืด และเคลื่อนไหวลำบาก  หนึ่งในยาที่ใช้รักษาอาการปวดข้อเสื่อมได้อย่างมีประสิทธิภาพคือ Celecoxib (เซเลโคซิบ)

Celecoxib (เซเลโคซิบ) เป็นยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs) ที่ออกฤทธิ์โดยการยับยั้งเอนไซม์ COX-2 ซึ่งมีบทบาทในการสร้างสารที่ทำให้เกิดการอักเสบและความเจ็บปวด ​

กลไกการออกฤทธิ์ของยา Celecoxib (เซเลโคซิบ)

Celecoxib เป็นยาในกลุ่ม NSAIDs (ยาต้านการอักเสบที่ไม่ใช่สเตียรอยด์) ที่มีความจำเพาะในการออกฤทธิ์แบบ Selective COX-2 Inhibitor ซึ่งหมายความว่ายานี้จะ ยับยั้งเฉพาะเอนไซม์ COX-2 มากกว่า COX-1

อธิบายกลไกการออกฤทธิ์แบบละเอียด:

1. ยับยั้งเอนไซม์ COX-2 (Cyclooxygenase-2)

• COX-2 เป็นเอนไซม์ที่ถูกกระตุ้นเมื่อมีการบาดเจ็บหรือการอักเสบในร่างกาย
• หน้าที่ของ COX-2 คือช่วยผลิต Prostaglandins ซึ่งเป็นสารกระตุ้นให้เกิดอาการ:
  • ปวด
  • บวม
  • อักเสบ
  • มีไข้

เมื่อ Celecoxib เข้าไป ยับยั้ง COX-2 จะทำให้ระดับ prostaglandins ลดลง → อาการ ปวดและอักเสบลดลง

2. ไม่รบกวน COX-1 มากนัก

• COX-1 เป็นเอนไซม์ที่มีอยู่ตามปกติในร่างกาย มีบทบาทในการ:
  • ปกป้องเยื่อบุกระเพาะอาหาร
  • ควบคุมการทำงานของเกล็ดเลือด
  • รักษาการทำงานของไต

เนื่องจาก Celecoxib แทบไม่ยับยั้ง COX-1 จึง ลดผลข้างเคียงด้านกระเพาะอาหาร (เช่น แผล, เลือดออกในกระเพาะ) เมื่อเทียบกับ NSAIDs แบบดั้งเดิม เช่น Ibuprofen, Diclofenac

 สรุปกลไกแบบเข้าใจง่าย:

Celecoxib (เซเลโคซิบ) เป็นยาในกลุ่ม COX-2 Selective NSAIDs ที่มีจำหน่ายภายใต้ชื่อทางการค้าหลากหลายยี่ห้อ ทั้งในประเทศไทยและต่างประเทศ โดยสามารถแบ่งออกเป็นยี่ห้อดั้งเดิมและยี่ห้อ generic ได้ดังนี้:  ชื่อทางการค้า (Brand Names) ของยา Celecoxib

1. Celebrex®  ยี่ห้อดั้งเดิมจากบริษัท Pfizer  ขนาดที่พบ: 100 mg, 200 mg  นิยมใช้ในโรงพยาบาลรัฐและเอกชน
2. Celcoxx® – ผลิตโดย Siam Bheasach
3. Celeran® – พบในโรงพยาบาลบางแห่ง
4. Coxito® – โดย Pharmaland
5. Coxilan®
6. Rexcoxia®
7. Selexib® – มีทั้ง 100 mg และ 200 mg
8. Celecoxib GPO – โดยองค์การเภสัชกรรม (ราคาย่อมเยา)

ข้อบ่งใช้

Celecoxib ใช้สำหรับ:

• บรรเทาอาการปวดและอักเสบ ในภาวะต่าง ๆ เช่น:
  • โรคข้อเสื่อม (Osteoarthritis)
  • โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์ (Rheumatoid Arthritis)
  • โรคข้อกระดูกสันหลังอักเสบชนิดติดยึด (Ankylosing Spondylitis)
  • อาการปวดประจำเดือน (Dysmenorrhea)
  • อาการปวดเฉียบพลัน เช่น ปวดศีรษะไมเกรน ปวดหลัง ปวดกล้ามเนื้อหรือกระดูก

ขนาดและวิธีการใช้

• โรคข้อเสื่อม: รับประทาน 200 มก. วันละครั้ง หรือแบ่งเป็น 100 มก. วันละ 2 ครั้ง​
• โรคข้ออักเสบรูมาตอยด์: รับประทาน 100–200 มก. วันละ 2 ครั้ง​
• อาการปวดเฉียบพลันหรือปวดประจำเดือน: เริ่มต้นที่ 400 มก. ตามด้วย 200 มก. หากจำเป็นในวันแรก จากนั้น 200 มก. วันละ 2 ครั้ง ตามความจำเป็น​

หมายเหตุ: ควรรับประทานยาพร้อมน้ำ 1 แก้ว และไม่ควรนอนราบเป็นเวลาอย่างน้อย 10 นาทีหลังรับประทานยา ​

ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น

• ทั่วไป:
  • คลื่นไส้​
  • อาเจียน​
  • ปวดท้อง
  • ท้องอืด​
  • มีแก๊สในกระเพาะอาหาร
• ร้ายแรง (พบไม่บ่อย):
  • ปวดศีรษะรุนแรง​
  • บวมที่ขา ข้อเท้า หรือเท้า​
  • ความดันโลหิตสูง​
  • อาการของไตมีปัญหา เช่น ปัสสาวะเปลี่ยนแปลง​
  • อาการของตับมีปัญหา เช่น ปัสสาวะสีเข้ม ตัวเหลือง ตาเหลือง

หากพบอาการข้างเคียงที่รุนแรง ควรหยุดยาและปรึกษาแพทย์ทันที

ข้อควรระวัง

• โรคหัวใจและหลอดเลือด: การใช้ Celecoxib อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดภาวะหัวใจวายหรือโรคหลอดเลือดสมอง โดยเฉพาะเมื่อใช้ขนาดสูงหรือเป็นเวลานาน ​
• โรคทางเดินอาหาร: ควรระวังการใช้ในผู้ที่มีประวัติโรคแผลในกระเพาะอาหารหรือเลือดออกในทางเดินอาหาร ​
• โรคตับหรือไต: ผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับตับหรือไตควรปรึกษาแพทย์ก่อนใช้ยา​
• สตรีมีครรภ์หรือให้นมบุตร: ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยาในระหว่างตั้งครรภ์หรือให้นมบุตร เว้นแต่แพทย์จะเห็นว่าจำเป็น ​

หมายเหตุ: การใช้ Celecoxib ควรอยู่ภายใต้การดูแลของแพทย์ และปฏิบัติตามคำแนะนำอย่างเคร่งครัด

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
– https://synapse.patsnap.com – What is the mechanism of Celecoxib?
– https://www.pharmgkb.org – Celecoxib Pathway, Pharmacodynamics
– https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov – Celecoxib, a selective cyclooxygenase-2 inhibitor for the treatment of rheumatoid arthritis and osteoarthritis
– https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov – Celecoxib pathways: pharmacokinetics and pharmacodynamics
– https://my.clevelandclinic.org- COX-2 Inhibitors

เรียบเรียงข้อมูลโดย: CHULALAKPHARMACY.COM