ยา Corticosteroids (คอร์ติโคสเตียรอยด์ ) – ข้อมูล ข้อบ่งใช้ ผลข้างเคียง

คอร์ติโคสเตียรอยด์ (Corticosteroid) เป็นกลุ่มสารเคมีที่มีโครงสร้างโมเลกุลที่สามารถแตกแขนงแบ่งเป็นกลุ่มย่อยได้อีกมากมาย หลายชนิดของฮอร์โมนในร่างกายเราที่ชื่อว่า สเตียรอยด์ฮอร์โมน ก็จัดอยู่ในกลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์เช่นเดียวกัน
คอร์ติโคสเตียรอยด์สามารถใช้ได้ในหลายรูปแบบ เช่น ยาเม็ด ยาน้ำ ครีมทาผิวหนัง ยาหยอดตา ยาหยอดหู ยาฉีด หรือยาให้ทางหลอดเลือด เป็นต้น โดยยาคอร์ติโคสเตียรอยด์ที่ใช้บ่อยได้แก่

• Cortisone
• Hydrocortisone
• Sterapred (Prednisone)
• Medrol (Methylprednisolone)
• Orapred (Prednisolone)

ข้อบ่งใช้และสรรพคุณดังนี้

• รักษาอาการสมองบวมจากเนื้องอกสมอง (Brain tumors)
• รักษาอาการอักเสบและอาการแพ้ของผิวหนัง
• รักษาและบรรเทาอาการปวดหรืออาการอักเสบของข้อกระดูก
• บรรเทาอาการโรคหืด และอาการแพ้ในระบบทางเดินหายใจ
• บรรเทาและรักษาอาการอักเสบของระบบขับถ่าย เช่น ริดสีดวงทวาร
• รักษาและป้องกันภาวะเกลือโซเดียมในร่างกายมีมากผิดปกติ (Hypernatremia)
• รักษาอาการบวม ที่ไม่ใช่เกิดจากบวมน้ำ

ยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์มีกลไกการออกฤทธิ์

อาจแบ่งกลไกการออกฤทธิ์ตามการบริหารยาของคอร์ติโคสเตียรอยด์ได้ดังนี้

1. ยาใช้เฉพาะที่: ออกฤทธิ์โดยยับยั้งการรวมตัวของเม็ดเลือดขาวในบริเวณที่มีการอัก เสบของเนื้อเยื่อ จึงป้องกันการทำลายเนื้อเยื่อในบริเวณที่อักเสบดังกล่าว
   
2. ยาสำหรับสูดพ่น: ออกฤทธิ์โดยบรรเทาและลดการอักเสบของหลอดลม ทำให้หลอด ลมเปิดกว้าง เพื่อให้อากาศเข้าออกได้สะดวก อีกทั้งลดปริมาณการสร้างเมือกหรือสารคัดหลั่งที่คอยอุดกั้นตามหลอดลมอีกด้วย
   
3. ยารับประทาน: หลังดูดซึมเข้าร่างกาย ตัวยาจะออกฤทธิ์ที่ตัวรับ (Receptors) ของเนื้อเยื่อ ป้องกันมิให้เม็ดเลือดขาวเข้าไปทำลายบริเวณเนื้อเยื่อที่มีการอักเสบ อีกทั้งยังออกฤทธิ์กดการตอบสนองของภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย จึงทำให้อาการโรคทุเลาลง
   
4. ยาฉีด: คล้ายกับชนิดรับประทาน แต่ออกฤทธิ์ได้เร็วกว่าคือทันที

ยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์มีรูปแบบการจัดจำหน่ายดังนี้

• ยาเม็ด ขนาดความแรง 0.5, 2.5, 5, และ 10 มิลลิกรัม/เม็ด
• ยาแคปซูล ขนาดความแรง 5 มิลลิกรัม/แคปซูล
• ยาครีม ขนาดความเข้มข้น 0.1%, 0.25%, 0.5%
• ยาหยอดตา ชนิดความเข้มข้น 0.12%, 1%
• ยาหยอดตา ชนิดความเข้มข้น 0.5% โดยผสมรวมกับยาปฏิชีวนะ
• ยาพ่นคอ ขนาดความเข้มข้น 100 และ 200 ไมโครกรัม/โด๊ส (Dose, ปริมาณยาแต่ละครั้งของการใช้ยา)
• ยาสูดพ่นเข้าจมูก ขนาดความแรง 0.5 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร และ 1 มิลลิกรัม/2 มิลลิลิตร
• ยาสเปรย์พ่นจมูก ขนาดความเข้มข้น 64, 80, และ 160 ไมโครกรัม/โด๊ส
• ยาฉีด ขนาดความแรง 10 และ 40 มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
• โลชั่นทาผิว ขนาดความเข้มข้น 0.1%

ปริมาณการใช้ยา

ด้วยยาในกลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์มีหลากหลายรายการ ขนาดรับประทานจึงขึ้นกับการพิจารณาของแพทย์ โดยต้องอาศัยข้อมูลประจำตัวของตัวผู้ป่วย รวมกับเลือกใช้ยาให้ตรงตามอาการโรค และมีความปลอดภัยมากที่สุด ดังนั้นการรับประทานจึงต้องเป็นไปตามดุลยพินิจของแพทย์ผู้รักษาเท่านั้น

ผลข้างเคียงจาการใช้ยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์

ยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์สามารถก่อให้เกิดผล/ อาการไม่พึงประสงค์จากการใช้ยา (ผลข้างเคียง/อาการข้างเคียง) เช่น

• เกิดแผลในช่องทางเดินอาหาร (เช่น แผลในกระเพาะอาหาร)
• เกิดภาวะของกระดูกบางลง (โรคกระดูกพรุน)
• เกิดภาวะซึมเศร้า
• มีไข้
• กระตุ้นการชัก
• กดภูมิคุ้มกันต้านทานโรคของร่างกาย
• ปวดศีรษะ
• เจ็บคอ
• คัดจมูก
• ปวดหลัง
• อาเจียน

โดยหากเป็นยาใช้เฉพาะที่ เช่น ยาหยอดตา การใช้เป็นเวลานาน สามารถกระตุ้นให้เกิด

• ต้อกระจก
• ต้อหิน

และหากเป็นยาชนิดทา การใช้เป็นเวลานานสามารถเกิด

• ภาวะผิวบาง
• ผิวมีสีจาง และด่างขึ้น

การเก็บยากลุ่มคอร์ติโคสเตียรอยด์

1. เก็บยาที่อุณหภูมิต่ำกว่า 30 องศาเซลเซียส (Celsius)
2. เก็บยาในภาชนะที่ปิดมิดชิด พ้นแสง/แสงแดด ความร้อน และความชื้น
3. เก็บยาให้พ้นมือเด็กและสัตว์เลี้ยง
4. ไม่ควรเก็บยาในห้องน้ำ

แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
– haamor.com
– hd.co.th
เรียบเรียงข้อมูลโดย: CHULALAKPHARMACY.COM