ทำไม “โปรตีน” ถึงสำคัญต่อ “ผู้สูงอายุ”

หนึ่งในสารอาหารสำคัญที่ร่างกายต้องการนั่นก็คือ “โปรตีน” แต่พบว่าผู้สูงอายุหลายท่านมักจะขาดโปรตีน รับประทานเนื้อสัตว์หรืออาหารที่มีโปรตีนน้อยลง ทั้ง ๆ ที่ยังต้องการใช้โปรตีนเพื่อสร้างความแข็งแรงของร่างกาย

สิ่งที่ผู้ดูแลควรทราบคือผู้สูงอายุยังมีความต้องการสารอาหารประเภทโปรตีนไม่ลดน้อยลงไปจากวัยหนุ่มสาว บางครั้งอาจจะต้องการเพิ่มมากขึ้นด้วยซ้ำ ซึ่งผู้สูงอายุควรได้รับโปรตีน 1-1.2 กรัม ต่อน้ำหนักตัว 1 กิโลกรัมต่อวันจึงจะเพียงพอต่อความต้องการ (มีโรคประจำอื่นๆ เช่นโรคไต โรคตับ ต้องปรึกษานักกำหนดอาหารเพื่อคำนวณโปรตีนรายบุคคลให้เหมาะสม) ยิ่งไปกว่านั้นหากร่างกายผู้สูงอายุมีความเครียด ได้รับบาดเจ็บ ติดเชื้อ หรืออยู่ในช่วงรักษาตัวจากการผ่าตัด ความต้องการสารอาหารประเภทโปรตีนก็จะยิ่งเพิ่มขึ้นตาม

ทำไม “โปรตีน” ถึงสำคัญต่อ “ผู้สูงอายุ”

โปรตีนถือเป็นสารอาหารหลักที่มีความสำคัญต่อผู้สูงอายุ เนื่องจากโปรตีนเป็นสารอาหารที่ช่วยให้เรื่องของการสร้างกล้ามเนื้อให้แข็งแรง อีกทั้งยังช่วยส่งผลให้กล้ามเนื้อกระชับเพิ่มความแข็งแรงให้กระดูก และช่วยให้การทำงานของระบบภูมิคุ้มกันดีขึ้น การที่ผู้สูงอายุได้รับสารอาหารประเภทโปรตีนอย่างเพียงพอจะช่วยให้ผู้สูงอายุมีพลังมากขึ้นทำให้รู้สึก สดชื่นกระปรี้กระเปร่า และทำให้การทำงานของกลไกต่างๆ ของร่างกายทำงานอย่างสมบูรณ์ เนื่องจากเอนไซม์ต่างๆ ในร่างกายล้วนประกอบด้วยโปรตีน

นอกจากนี้ โปรตีนยังช่วยรักษามวลกล้ามเนื้อให้แข็งแรง ป้องกันภาวะกล้ามเนื้อลีบ และซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอของร่างกาย ผู้สูงอายุที่ได้รับโปรตีนไม่เพียงพอกับความต้องการของร่างกายมักจะอ้วนได้ง่ายกว่าผู้สูงอายุที่รับประทานโปรตีนอย่างเพียงพอ เนื่องจากโปรตีนมีส่วนช่วยให้ระดับน้ำตาลในเลือดของผู้สูงอายุคงที่ ทำให้ไม่รู้สึกหิวง่าย ช่วยให้ผู้สูงอายุควบคุมการกินและควบคุมน้ำหนักได้

ข้อมูลเพิ่มเติม

  • ผู้สูงอายุควรได้โปรตีนประมาณ 1 กรัม /น้ำหนักตัว 1 กก./วัน เช่น น้ำหนัก 50 กิโลกรัมควรได้รับโปรตีน 50 กรัม/วัน
  • รับประทานโปรตีนจากหลากหลายแหล่งสลับกัน เพื่อให้ได้รับกรดอะมิโนจำเป็นครบถ้วน
  • การบริโภคโปรตีนที่พอเหมาะร่วมกับการออกกำลังกายจะช่วยชะลอการสูญเสียกล้ามเนื้อ และช่วยสร้าง กล้ามเนื้อได้ดี 
  • ผู้สูงอายุควรเคลื่อนไหวร่างกาย หรือใช้แรงทำกิจกรรมต่าง ๆ ที่เหมาะสมกับวัย เพื่อช่วยลดไขมันและสร้างน่ารู้เกี่ยวกับโปรตีนกล้ามเนื้อให้แข็งแรง 
  • ผู้สูงอายุที่มีปัญหาสุขภาพ เช่น โรคไต หรือตับ  ควรระมัดระวังปริมาณการได้รับโปรตีน และควรฟังคำแนะนำจากแพทย์

ผู้สูงอายุมักขาดโปรตีนเพราะ

1. ฟันไม่ดีหรือฟันเหลือน้อย เคี้ยวอาหารที่มีความเหนียวลำบาก ซึ่งเนื้อสัตว์มักจะเหนียว 

2. ผู้สูงอายุหลายท่านมักจะบอกว่าเนื้อสัตว์เหม็น จึงไม่อยากรับประทาน

3. เนื้อสัตว์บางชนิดย่อยยาก รับประทานแล้วท้องอืดไม่สบายท้อง จึงมักหลีกเลี่ยง

หากผู้สูงอายุขาดโปรตีนอะไรจะเกิดขึ้น

โปรตีนมีส่วนช่วยรักษามวลกล้ามเนื้อให้แข็งแรง เพราะส่วนสำคัญในการเคลื่อนไหวร่างกายไม่ใช่แค่กระดูกไขข้อ เพียงอย่างเดียว แต่ยังมีกล้ามเนื้อที่ทำหน้าที่บังคับให้ร่างกายเคลื่อนไหวซึ่งสำคัญไม่แพ้กัน ดังนั้นการสูญเสียกล้ามเนื้อเมื่ออายุมากขึ้นอาจทำให้มีปัญหาในการเคลื่อนไหวร่างกาย ซึ่งเสี่ยงต่อการเกิดอุบัติเหตุ และบาดเจ็บ เมื่อเกิดการบาดเจ็บร่างกายจะใช้เวลานานในการฟื้นฟูร่างกายให้เป็นปกติ

สัญญาณเตือนว่าร่างกายกำลังขาดโปรตีน

เมื่อร่างกายได้รับโปรตีนไม่เพียงพอ หรืออยู่ในภาวะขาดโปรตีน จะแสดงความผิดปกติให้สังเกตได้ ดังนี้ 

1.เจ็บป่วยง่าย โปรตีนมีกรดอะมิโนที่ช่วยสนับสนุนให้ระบบภูมิคุ้มกันสร้างแอนติบอดีขึ้นมา เพื่อกระตุ้นเซลล์เม็ดเลือดขาวให้ต่อสู้กับไวรัส แบคทีเรีย และสารพิษต่างๆ การได้รับโปรตีนอย่างเพียงพอ จะทำให้ระบบภูมิคุ้มกันทำงานได้ปกติ เนื่องจากเซลล์และสารคัดหลั่งต่างๆ ในระบบภูมิคุ้มกันเป็นโปรตีนที่สร้างขึ้นมาจากกรดอะมิโนที่ได้จากอาหารที่มีโปรตีนที่ร่างกายรับประทานเข้าไป

2.การบวมน้ำ สังเกตได้จากอาการท้องอืด มือ ขา หรือแขนบวมขึ้น เนื่องจากโปรตีนอัลบูมินที่ช่วยควบคุมการกระจายของเหลวในร่างกายลงน้อยลง

3.อารมณ์แปรปรวน อาการหงุดหงิดง่าย หรือการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์อย่างฉับพลัน อาจเกิดขึ้นได้จากภาวะโปรตีนไม่เพียงพอ เนื่องจากกรดอะมิโนซึ่งเป็นส่วนประกอบของโปรตีนและมีบทบาทเป็นสารสื่อประสาท ในสมองลดน้อยลง เมื่อร่างกายขาดโปรตีน กรดอะมิโนก็จะลดลงตามไปด้วย ทำให้การสร้างสารสื่อประสาทที่ควบคุมอารมณ์และความรู้สึก (Dopamine and Serotonin) ซึ่งมีบทบาทสำคัญเกี่ยวกับการทำงานของสมองและระบบประสาท ส่งผลต่อกระบวนการคิด พฤติกรรม อารมณ์ลดลง จึงส่งผลให้พฤติกรรมต่างๆ ไม่เป็นปกติ รวมถึงอาจพบอาการซึมเศร้า หรือมีลักษณะก้าวร้าวร่วมด้วย

4.การนอนไม่หลับ เป็นภาวะที่พบได้บ่อยจากการขาดกรดอะมิโนและทริปโตเฟน (Tryptophan) ซึ่งเป็นกรดอะมิโนจำเป็นชนิดหนึ่งที่มีประโยชน์ต่อสุขภาพ โดยเฉพาะช่วยส่งเสริมการนอนหลับที่ดี ช่วยให้หลับได้สนิทและมีคุณภาพมากขึ้น 

5.ผมร่วง เล็บเปราะ และผิวหนังแห้ง การเปลี่ยนแปลงเหล่านี้เกิดจากการขาดโปรตีนอีลาสติน คอลลาเจน และเคราติน ถึงแม้ว่าการที่ผมบาง แห้ง ร่วงง่าย หรือเล็บเปราะขึ้น อาจจะไม่ใช่ผลจากการขาดสารอาหารเพียงอย่างเดียว แต่ก็เป็นสัญญาณเตือนถึงภาวะการขาดโปรตีนที่เราไม่ควรมองข้าม

6.เพลียหรืออ่อนแรง การขาดโปรตีนเป็นสาเหตุหลักของการสลายของมวลกล้ามเนื้อ ทำให้อ่อนเปลี้ยเพลียแรง การทรงตัวไม่ค่อยดี ออกซิเจนในร่างกายน้อยลง รู้สึกเหนื่อยง่าย

7..หิวง่าย เป็นหนึ่งในสัญญาณของการขาดโปรตีนที่สังเกตได้ง่าย เพราะโปรตีนเป็นสารอาหารที่ให้พลังงาน เมื่อโปรตีนไม่พอเราจึงรู้สึกหิว หากรับประทานอาหารแล้วยังไม่รู้สึกเติมเต็ม อาจไปเน้นที่อาหารที่ให้โปรตีน ก็จะช่วยให้อิ่มท้องขึ้น

8.แผลหายช้า เมื่อเกิดแผลตามร่างกายและสมานตัวช้ากว่าที่ควรจะเป็น ส่วนหนึ่งอาจมาจากร่างกายสร้างคอลลาเจนไม่ได้มากพอ ควรได้รับโปรตีนเพิ่มขึ้นเพื่อใช้ซ่อมแซมเนื้อเยื่อต่าง ๆ

แหล่งอาหารที่มาของโปรตีนที่เหมาะกับผู้สูงอายุ

เป็นที่ทราบกันดีว่าโปรตีนมีอยู่มากโดยเฉพาะอย่างยิ่งในเนื้อสัตว์ นม และไข่ แต่เรามักพบว่าผู้สูงอายุบริโภคเนื้อสัตว์ในมีปริมาณลดลงเนื่องจากลักษณะรสสัมผัสของเนื้อสัตว์ที่เหนียว เคี้ยวยาก รับประทานลำบาก ทำให้ผู้สูงอายุเลือกที่จะหลีกเลี่ยงการรับประทานเนื้อสัตว์ ดังนั้นโอกาสที่ผู้สูงอายุได้รับโปรตีนจึงลดลงไป จึงขอแนะนำให้เตรียมอาหารประเภทเนื้อสัตว์ที่มีรสสัมผัสอ่อนนุ่ม ไม่ติดหนังหรือไขมันมากเกินไป

  • เนื้อปลา เป็นแหล่งโปรตีนที่ดีมากเหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุ เนื่องจากเนื้อนุ่มและย่อยง่าย แต่ควรเลือกนำส่วนกระดูกและก้างออกทั้งหมดก่อนนำมารับประทาน
  • ไข่ อีกหนึ่งอาหารที่เหมาะสำหรับผู้สูงอายุ เนื่องจากมีคุณค่าทางอาหารสูง ซึ่งในไข่หนึ่งใบประกอบไปด้วยไข่แดง ซึ่งมีธาตุเหล็กในปริมาณสูงสามารถรับประทานได้ 1 ฟองต่อวัน ในกรณีที่ผู้สูงอายุที่มีปัญหาไขมันในเลือดสูง ความดันสูง โรคเบาหวาน หรือผู้ที่เป็นโรคหัวใจและหลอดเลือด สามารถบริโภคไข่ไก่ได้ 3 ฟอง/สัปดาห์
  • นม / น้ำเต้าหู้ เป็นอาหารที่มีโปรตีนสูง อีกทั้งยังมีแคลเซียมในปริมาณมาก ผู้สูงอายุควรดื่มวันละ 1 แก้ว แต่ในผู้สูงอายุที่มีไขมันในเลือดสูงหรือน้ำหนักตัวมาก แนะนำให้ดื่มเป็นนมพร่องมันเนยหรือนมถั่วเหลืองน้ำตาลน้อย
  • ธัญพืช ถั่วเมล็ดแห้ง เป็นอาหารที่มีสารอาหารโปรตีนสูงเช่นกัน อีกทั้งยังมี วิตามินต่างๆ ใยอาหาร รวมถึงสารต้านอนุมูลอิสระอีกด้วย ผู้ดูแลสามารถเตรียมประเภทถั่ว แทนอาหารพวกเนื้อสัตว์ได้ในบางมื้อ เพื่อลดความจำเจของอาหาร การที่ผู้สูงอายุรับประทานอาหารชนิดเดิม ๆ ซ้ำ ๆ ไม่หลากหลาย จะทำให้เบื่ออาหารได้ง่ายขึ้น และได้สารอาหารไม่ครบถ้วน

ข้อระวังในการรับประทานโปรตีนในผู้สูงอายุ

สำหรับผู้สูงอายุที่มีปัญหาโรคไขมันในเลือดสูงและโรคความดันโลหิตสูงควรระวังการได้รับโปรตีนจากเนื้อสัตว์ที่มีไขมันสูง เช่น เนื้อสัตว์ติดหนังมัน กุนเชียง หมูยอ และไม่ควรรับประทานเนื้อสัตว์หรือโปรตีนในปริมาณมากก่อนนอนเพราะจะทำให้ไม่สบายท้องและนอนไม่หลับ นอกจากนี้การรับประทานโปรตีนจำนวนมากเกินไปจะเกิดผลเสียต่อร่างกาย โดยมีผลให้การทำงานของไตมากขึ้น เนื่องจากในผู้สูงอายุ การทำงานของไตจะลดลงมากกว่าร้อยละ 50 เมื่อเปรียบเทียบกับวัยหนุ่มสาว แต่การขาดโปรตีนในผู้สูงอายุเป็นสาเหตุหนึ่งในการทำให้เกิดอาการบวม คันผิวหนัง, อ่อนเพลีย และมีภูมิต้านทางลดลง เช่นกัน ดังนั้นทางเลือกที่ดีคือควรรับประทานโปรตีนในปริมาณที่พอเหมาะร่วมกับสารอาหารอื่นๆ ในมื้ออาหารทุกมื้อ

นอกจากนี้ผู้ดูแลควรดูแลให้ผู้อายุทำกิจกรรมต่างๆ เป็นประจำเพื่อให้ผู้สูงอายุได้เคลื่อนไหวร่างกาย มีการออกกำลังกายที่เหมาะสม เพื่อเพิ่มความแข็งแรงของร่างกาย อยากอาหาร รวมทั้งช่วยชะลอการฝ่อของกล้ามเนื้อได้อีกทางด้วย


แหล่งข้อมูลอ้างอิง:
– โรงพยาบาลพญาไท3
– web caregiverthai
– web family.abbott

เรียบเรียงข้อมูลโดย: CHULALAKPHARMACY.COM

แชร์

ยังไม่มีบัญชี